ҒИМАРАТТАР МЕН ИМАРАТТАРДЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН

ТЕКСЕРУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ

 

ОБСЛЕДОВАНИЕ И ОЦЕНКА ТЕХНИЧЕСКОГО

 

Енгізілген күні  - 2003.04.10.

 

1 ҚОЛДАНУ САЛАСЫ

 

1.1 Осы нормативтік құжаттың ережелері келе­сідегілерді әзірлеуге қажетті ақпараттарды алу мақсатымен тұрғын, қоғамдық және өндірістік ғима­раттардың барлық типтерінің техникалық күйлерін тексеруге және бағалауға қолданылады:

- бар құрылыстың ғимараттарын, имараттарын сақтау, қалпына келтіру, қайта құрылымдау немесе бұзу жөніндегі ұсыныстар;

- бар құрылыстың ғимараттарын күрделі жөндеу, күшейту және қайта құрылымдау жобалары.

1.2 Осы нормативтік құжаттың ережелері мыналарға:

- сейсмикалық қауіпті аймақтарда пайдаланы­латын ғимараттар мен имараттарға, сондай-ақ апат­тар мен жер сілкіністері нәтижесінде зақымданған ғимараттар мен имараттарға; мамандан­дырылған ұйымдардың нормативтік және әдістемелік талап­тарына сәйкес өткізілуі тиіс газ, лифт және басқа инженерлік жабдықтарды техникалық тексе­руге қол­данылады.

1.3 Осы нормативтік құжат «Ғимараттардың және имараттардың табиғи бұзылуын бағалау ереже­лері» ҚР ҚБҚ 1.04-07-2002 - ын және азамат­тық және өндірістік ғимараттар мен имараттарды тексеруді ұйымдастыру мен жүргізудің жалпы тәртібін регла­менттейтін өзге нормативтік-әдістемелік құжаттарды дамытуда әзірленді.

Ол бұрын қолданылған «Тұрғын ғимараттарды техникалық тексеру жөніндегі ереже» ВҚН 57-88(р) нормативтік құжатын ауыстырады.

 

2 жалпы ережелер

 

2.1 Тұрғын, қоғамдық және өндірістік ғимарат­тардың техникалық күйлерін тексеру жүйесіне (қоғам­дық объектілер - АБК, зауыттық зертханаларға және т.с.с. жақын құрылымдық шешімдері бар) ғима­ратты тексеру мақсатына және пайдалану кезеңіне байла­нысты келесідегідей түрлер кіреді:

- ғимараттың техникалық күйіне жоспарлы және кезектен тыс қараулар (профилактикалық бақылау) процесінде, сондай-ақ тұрғын қорды тұтас техника­лық тексеру барысында аспаптық бақылау;

- ғимаратты күрделі жөндеуді және қайта құры­лымдауды жобалау үшін техникалық тексеру;

- ғимаратты сараптамалық тексеру;

- күрделі жөнделген (қайта құрылымдалған) ғимараттың техникалық күйін аспаптық қабылдау бақылауы.

2.2 Имаратты күйін техникалық тексеру жүйесіне бақылаудың келесідегідей түрлері кіреді:

- алдын ала тексеру;

- толық аспаптық тексеру.

Ресми басылым

2.3 Ғимараттың техникалық күйіне жоспарлы және кезектен тыс қараулар (профилактикалық бақылау) процесінде аспаптық бақылау пайда­ланушы ұйым (ПМК, КСУ, ғимаратты, имаратты пайдалану қызметі) қызметкерлерімен орындалуы тиіс.

Аспаптық бақылау пайдаланушы ұйымның пай­далану қызметіне арналған қаржысы есебінен жүзеге асырылады.

2.4 Тұрғын қорын тұтастай техникалық тексеру пайдаланушы ұйымның қызметкерлері қатысуымен мамандандырылған ғылыми-зерттеу немесе жоба­лау-ізденістер ұйымдарымен орындалады.

Тұрғын қорын тұтастай тексеру ағымдық және күрделі жөндеулер қаржысы есебінен жүзеге асы­рылады.

2.5 Ғимаратты күрделі жөндеу мен қайта құрылымдауды жобалау үшін техникалық тексеру, ғимаратты сараптамалық тексеру, күрделі жөнделген (қайта құрылымданған) ғимараттың техникалық күйін аспаптық қабылдау бақылауы және имараттарды техникалық тексеру көрсетілген қызметтерді жүзеге асыру құқығына арналға тиісті лицензиясы бар мамандандырылған ғылыми-зерттеу немесе жоба­лау-ізденістер ұйымымен, тиісті техникалық тапсыр­ма алғаннан кейін жүргізілуі тиіс.

2.6 Ғимаратты күрделі жөндеуді және қайта құрылымдауды жобалауға арналған техникалық тексеру ғимаратты күрделі жөндеуге (қайта құры­лымдауға) арналған қаржы есебінен орындалады.

2.7 Ғимаратты сараптамалық тексеру мынадай жағдайларда жүргізіледі:

- құрылымның, ғимараттың, имараттың 60 % - тен артық белгіленген жалпы табиғи ескіріп тозуында;

- ғимараттарда, имараттарда көтергіш және қоршау құрылымдарының апаталдылық сипатты за­қым­дарының барлығында;

- ғимаратты, имаратты пайдаланудың норматив­тік мерзімдері біткеннен кейін.

2.8 Имараттарды техникалық тексеру мынадай жағдайларда жүргізіледі:

- мерзімді және кезектен тыс қарауларда, ерек­ше жауапты элементтер мен қосылыстардың қирау қауіптілігін танытатын ақаулары мен зақымдарының табылуы;

- өрттер мен күтпеген апаттарда;

- ҚР ТЖА жанындағы Мемқалатехқадағалау инспек­ция­сының жарлығы бойынша;

- өндіріс технологиясын өзгерту немесе оны шоғырландыру немесе оны сақтауда;

- ұйымға өндірісті және объектілерді пайдала­нуға арналған лицензияларды алу үшін өнеркәсіптік ғимараттар мен имараттардың күйі туралы қорытын­дының қолда болу қажеттілігінде;

- тексеру мерзімдерінің немесе пайдаланудың нормативтік мерзімдерінің өтуі;

-иегер өзгерген жағдайда;

- ұйымды сақтандыру кезінде;

- жөндеудің немесе қайта құрылымдаудың эко­номикалық орындылығын анықтау үшін;

- нормалық табиғаттық-климаттық әсерлердің (қарлық, желдік әсерлер) артуы кезінде.

2.9 Негізгі өндіріс ғимараттары мен инженерлік имараттарды техникалық тексеру кезінде, сондай-ақ өндірістің жеке салалары мен имараттың түрлері [24…32] бойынша қолданыстағы нормативтік құжат­тарды басшылыққа алу керек.

2.10 Тапсырыс беруші (құрылыс салушы) ма­ман­дандырылған ғылыми-зерттеу немесе жобалау-ізденістер ұйымымен (онан әрі - «орындаушымен») техникалық тексеру жүргізу кезінде мыналарды атқа­руы тиіс:

- техникалық тексеру жүргізуге арналған тех­ника­лық тапсырманы дайындау және Орындаушыға техникалық тапсырмалар және жұмыстар бағдарла­маларына сәйкес жұмыстарды жүргізуге арналған барлық шарттарды қамтамасыз ету;

- техникалық тексеру жөніндегі жұмыстарды қаржыландыруды қамтамасыз ету;

- техникалық тексеру процесінде анықталған ақаулар мен аяқталмағандарды жоюды, орындалу жөнінде ғимараттың, имараттың төлқұжатында белгі соға отырып, бақылау.

2.11 Құрылыс-жинақтау және жөндеу-құрылыс­тық ұйымдары күрделі жөнделген (қайта құрылым­данған) ғимараттың техникалық күйін аспаптық қабылдау бақылау кезінде мыналарды атқаруы тиіс:

- орындаушыға объектінің тексеруге белгіленген барлық учаскелеріне қолжетімділікті қамтамасыз ету;

- орындаушыға барлық орындаушылық құжат­таманы (жоба, жұмыстар журналы, жасырын жұмыс­тарға арналған және т.с.) ұсыну;

- орындаушымен белгіленген геодезиялық мар­ка­лар­дың, реперлердің және белгілердің сақталушы­лығын қамтамсыз ету;

- аспаптық қабылдау бақылауымен анықталған ақаулар мен аяқталмағандарды дер кезінде жою.

2.12 Аспаптық қабылдау бақылауын жүргізу құрылыс-жинақтау (жөндеу-құрылыс) ұйымдарынан объектіні пайдаланудың екі жылдық кепілдік мерзімді барысында анықталған ақауларды жоюға арналған жауапкершілікті алып тастамайды.

2.13 Орындаушының мынадай құқығы бар:

- тапсырыс берушіден техникалық тексеру бойынша орындауға қажетті барлық жобалау-тех­никалық құжаттаманы алу;

- қажетті қайталанба өлшеу кезінде реперлерді, маркаларды и күйбелгілерін белгілеу;

- жеке құрылымдық элементтерді, олардың күйін бақылаудың бұзбайтын әдістерімен бағалау мүмкін болмаса немесе тексеру нәтижелерін дәлдеу қажеттігі кезінде ашуды жүргізу;

2.14 Тапсырыс берушіде ғимаратқа, имаратқа арналған жобалау-техникалық құжаттама жоқ болса немесе толық жинақталмаса. Орындаушы Тапсырыс берушімен жасалған қосымша шартпен (Орындау­шыда көрсетілген қызметті жүзеге асыру құқығына арналған тиісті лицензия бар болса және тиісті техникалық тапсырма алғаннан кейін) оны қалыптас­тыру бойынша жұмыстар орындауы мүмкін.

2.15 Техникалық тексеруді орындаушы ма­мандан­дырылған ұйым жүргізілген зерттеулердің сапасы, шығарылған шешімдердің дұрыстығы және оларды тәжірибеде іске асырудың болуы мүмкін салдарлары үшін жауапкершілікте болады.

2.16 Мамандандырылған ұйымның техникалық тексерудің нәтижелері жөніндегі барлық қорытын­дылары мен нұсқаулары тапсырыс беруші орындау үшін міндетті болып табылады.

2.17 Ғимаратты және имаратты техникалық тексеру кезінде қолданылатын сынау, өлшеу және бақылау құралдары дер кезілік тексеруге белгіленген тәртіпте тартылуы және метеорологиялық қамтама­сыз етуге сәйкес болуы тиіс.

2.18 Ғимараттарды және имараттарды техника­лық тексеру жөніндегі жұмыстарды орындау кезінде және құралдар және жабдықтармен жұмыс кезінде қауіпсіздігін сақтау қажет.

Тексеруді орындаушы мамандар, әрекет етуші кәсіпорын жағдайларында техникалық тексеруді жүргізу кезінде. Осы объектіде қолданылатын қауіп­сіздік техникасының арнайы ережелерінен нұсқама­дан өтуі тиіс.

 

3 тҰРҒЫН, қОҒАМДЫҚ ЖӘНЕ ӨНДІРІСТІК

ҒИМАРАТТАРДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ ТЕКСЕРУ

 

3.1 Ғимараттың техникалық күйіне жоспарлы және кезектен тыс қараулар (профилактика­лық бақылау) процесінде, сондай-ақ тұрғын қорды тұтас техникалық тексеру барысында аспаптық бақылау

 

3.1.1 Құрылымның және инженерлік жабдықтың техникалық күйіне аспаптық бақылауды жоспарлы және кезектен тыс қараулар уақытында ғимаратты пайдаланудың барлық мерзімі барысында жүйелі­лікпен жүргізу қажет. Қараулар кезінде жарамсыз­дықтар және олардың пайда болу себептері анық­талады, ағымдық жөндеу жөніндегі жұмыстар дәл­денеді, ғимараттың техникалық күйіне жалпы баға беріледі.

3.1.2 Қараулар кезіндегі қажетті өлшеулер үйлерді пайдалану басқармасы органдарының (ПМК, КСУ) қызметкерлерімен, ғимаратты және имаратты пайдалану қызметімен пайдалануы арнайы оқытуды талап етпейтін қарапайым құралдар мен аспаптарды қолдану арқылы орындалуы тиіс.

3.1.3 Жоспарлық қарауларды жылына екі рет  - көктемде және күзде жүргізу керек. Жалпы қарау кезінде ғимараттың құрылымдары, инженерлік жаб­­дықтау, әрлеу және сыртқы абаттандыру тексеріледі. Кезектен тыс қарауда инженерлік жабдықтың эле­менттері немесе ғимараттың жеке құрылымдық эле­менттері тексеріледі.

Кезектен тыс қарауларды зақымдар пайда болғанда немесе құрылыстық құрылымдардың неме­се және инженерлік жабдықтардың жұмысы бұзыл­ғанда, жүргізу керек.

3.1.4 Ғимараттың, ғимаратты жоспарлы және кезектен тыс қараулар процесінде профилактикалық бақылауға жататын элементтерінің, құрылымдарының және техникалық жүйелерінің тізімін 1-кесте бойынша (бақылаудың әдістері мен құралдары Д қосымшасында келтірілген) алу керек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 - к е с т е - Ғимараттарды жыл сайын тексерудің параметрлері

 

 

1-кестенің соңы

 

 

3.1.5 Қараулар кезінде көтергіш қабілеттерді және орнықтылықты төмендетуге, жеке құрылым­дарды қиратуға немесе жабдықтардың қалыпты жұмысын шын бұзылуына әкелетін құрылымдардың зақымданулары анықталған жағдайда, пайдаланушы адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және за­қымдардың онан әрі дамуын тоқтату жөніндегі шара­ларды қабылдауы тиіс. Ғимараттың немесе оның элементтерінің апаттық күйі туралы шұғыл түрде бақылаушы органға (ТЖА, ГАСК) хабарлауы керек. Ғимараттың техникалық тексеру барысында табиғи тозуы көтеруші қабілетін едеуір төмендететін және орнықтылықтың жойылуына әлеуетті қауіп төндіретін 60%-тен артатын көтергіш құрылыс құрылымдарды анықтау кезінде көрсетілген құрылымдардың техни­калық күйіне мамандандырылған ұйыммен сарапта­малық тексеру жүргізуге өтінім жолдау керек.

3.1.6 Бақылаудың нәтижелерін ғимараттың тех­никалық күйін тіркеу жөніндегі құжаттарда бейнелеу керек.

 

3.2 Ғимаратты күрделі жөндеу мен қайта құрылымдауды жобалау үшін техникалық тексеру

 

3.2.1 Техникалық тексерудің осы түрінің мақсаты ғимараттың және оның элементтерінің нақты тех­никалық күйінен, күрделі жөндеу жұмыстарының немесе құрылыстағы қайта құрылымдаудың құрамы мен көлемін белгілеуге арналған құрылым сапа­сының көрсеткіштерінің (беріктікті, жылу берілісіне кедергіні және т.б.) уақыттар бойында болатын өзгерістер ескерілген сандық бағалауын алудан көрінеді.

3.2.2 Ғимаратты техникалық тексеру мынадай кезеңдерден тұруы тиіс:

- дайындық;

- ғимаратты жалпы және толық тексеру;

- кейінірек, бөлмелерді немесе ғимараттарды тұр­ғындар, қызметкерлер немесе жалдаушылар босат­қаннан кейін, негізгі ережелерін дәлдеумен техникалық қорытынды құрастыру.

3.2.3 Дайындық кезеңінде мыналар жүргізіледі:

- жобалау жүргізілген мұрағаттық материалдарды, нормаларды зерттеу;

- бастапқы және иллюстрациялық материалдарды жинау.

Ғимаратты техникалық тексеру жөніндегі жұмыс­тарды орындауға арналған бастапқы деректер мыналар:

- техникалық тапсырма;

- түгендемелік әр қабаттық жоспарлар мен ғима­ратқа арналған техникалық төлқұжат;

- ғимараттың тұрғын үй-пайдалану ұйымының қыз­меткерлерімен немесе ғимараттың, имараттың пайда­лану қызметімен орындалған соңғы жалпы қарауының актісі;

- құрылыс және сәулет істері жөніндегі бөлімнің кешенді күрделі жөндеуді, үйүсті салынымдарын, ғимаратты қайта құрылымдауды жүргізудің орындылығы туралы, қала құрылыстық тұрғыдан алғанда, ғимарат Тарих және сәулет ескерткіштерін қорғау жө­ніндегі Мемлекеттік инспекцияның есебінде тұратындығы көрсетілген, анықтамасы;

- мамандандырылған ұйыммен орындалған гео­негіздікастылық.

3.2.4 Жалпы тексеруді ғимаратпен алдын ала танысу және құрылымды толық тексерудің бағдарла­масын құрастыру үшін жүргізу керек.

Ғимаратты жалпы тексеру кезінде келе­сідегідей жұмыстарды орындайды:

- ғимараттың құрылымдық сұлбасын орын­дайды, қабаттар бойынша көтергіш құрылымдарды және олар­дың орналасуын анықтайды;

- құрылымдық сұлбаға үйлесімділікте жай­асымдау шешімдерін талдайды;

- шатырдың құрылымдарын, есік және терезе блоктарын, баспалдақтарды, көтергіш құрылымдарды, қасбеттерді қарайды және суретке түсіреді;

- ғимаратты тексеру мақсаттарына байла­нысты құрылымдарды өндіру, ашу, бұрғылау орындарын бел­гілейді;

- аумақтың жақын жатқан учаскелерінің. Тік жай­ғасымдаудың ерекшеліктерін, учаскені абаттандырудың күйін, беткі суларды әкетуді ұйымдастыруды зерттейді;

- ғимаратқа жақын жерде төселінген жыралардың, жылукарстылы бұзылмалардың, көшкіндер аймағының және өзге қауіпті геологиялық құбылыстардың барлығын белгілейді;

- ғимараттың құрылыстардағы орналасуын, түтіндік, газдық, желдету каналдарындағы тежеу тұрғысынан бағалайды.

3.2.5 Ғимаратты толық тексеру құрылымдық сұлбаларды, элементтердің өлшемдерін, материалдың күйін және бүтіндей алғанда құрылымды дәлдеу үшін орындалуы тиіс.

3.2.6 Ғимаратты, оның күрделі жөндеуін, жа­ңартылуын немесе қайта құрылымдануын жобалауға арналған толық тексеру жөніндегі техникалық қорытын­дыны мыналар құрауы тиіс:

- негізінде қорытынды құрастырылған құжаттық деректер тізімі;

- имараттың тарихы;

- қоршаған жергілік жерді баяндау;

- сыртқы қарау бойынша ғимараттың жалпы күйін баяндау;

- ғимараттың табиғи және ескіріп тозуын анықтау;

- ғимараттың құрылымдарын және олар­дың сипаттамалары мен күйін баяндау;

- ғимарат құрылымдарының бөлшектері мен өлшеу­лері бар сызбалары;

- қолданылатын жүктемелердің есебі және көтергіш құрылымдардың, негіздіктердің және іргетастардың тек­серу есептері;

- өлшем жоспарлары мен ғимараттың кесінділері, шурфтардың жоспарлары мен кесін­ділері, ұңғымалар, ашудың сызбалары;

- учаскенің геологиялық және гидрогеологиялық шарттары, негіздіктің топырағының құрылыстық және тоңдық сипаттамалары (қажетті жағдайда), пайдалану шарттары;

- ғимараттың апаттық күйінің себептерін талдау (егер мұндайлар бар болса);

- қасбеттер мен зақымданған құрылым­дардың фотосуреттері;

- қорытындылар мен ұсыныстар.

3.2.7 Техникалық қорытындыны төрт дана етіп құрастыру керек. Бірінші дананы жобаны келісуші ұйымға, екіншісін - тапсырыс берушіге жолдайды; үшін­шісін жөндеуді жобалаушы ұйымға (институттың шебер­ханасы) береді; төртіншісін техника­лық қорытындыны құрастыратын бөлімнің мұрағатында қалдырады. Тех­никалық қорытындыны құрастыруға арналған ұсыны­латын нысанды Б қосымшасынан қара­ңыз.

3.2.8 Ғимаратты тексерудің нақты мақса­тына және жөндеудің болжанған түріне байланысты 2-кестеде көр­сетілген негіздіктер мен іргетастарды тексеру жөніндегі жұмыстарды орындау керек.

3.2.9 Жер жұмыстарын орындауды бас­тағанға дейін тиісті ұйымдардан белгіленген тәртіпте шурф­тар мен орларды ажыратуға рұқсат алыну тиіс.

 

2 - к е с т е - Негіздіктер мен іргетастарды тексеру жөніндегі жұмыстардың құрамы

 

 

3.2.10 Инженерлік ізденістер, жобалауға арналған техникалық тапсырма талаптарынан шыға отырып, ҚР ҚНжЕ 1.02-18-2004-ге сәйкес орындалады.

Ізденістерді орындаудың құрамы, көлемдері, әдіс­тері және жүйелілігі, табиғаттық жағдайлардың зерттелу және күрделілігі дәрежесі ескеріліп, инженерлік ізденістер бағдарламасында негізделінуі тиіс.

3.2.11 Ғимараттың жерастылық құрылымдарын зерттеу жөніндегі жұмыстардың құрамына мыналарды кіргізу қажет:

- осы ауданда немесе көрші учаскелерде жүргізілген инженерлік-ғылыми зерттеулер жөніндегі қолда бар материалдарды зерттеу;

- учаскенің жайғасымын және абаттандырылуын, геологиялық құрылымды, физикалық-геологиялық құбы­лыстарды, бар ғимараттар мен топырақ сулардың күй­лерін зерттеу;

- зерттелетін топырақтардың іргетастарын төсеуге қатысты материалдарды зерттеу;

- зерттелетін топырақтарды бұрғылау және шурф­тау;

- негіздіктің топырақтарын зертханалық зерттеулер;

- жасанды қадалы негіздіктер мен іргетастардың күйін зерттеу.

3.2.12 Бақылау шурфтарының санын ғимаратты тексеру мақсатына байланысты 3-кесте бойынша алу керек.

Бақылау шурфтарын жергілікті жағдайларға бай­ланысты іргетастардың сыртқы немесе ішкі жағынан ажыратады.

 

3 - к е с т е - Ғимаратты техникалық тексеру кезіндегі бақылау шурфтардың саны

 

 

3.2.13 Негіздіктер мен іргетастарды толық тексеру кезінде келесідегідей жұмыстарды орындау керек:

- іргетастардың типін, олардың жоспардағы піші­нін, төсеу өлшемін, тереңдігін анықтау, орын­далған бұрынғы жеткізгіштерді табу, күшейтулер мен өзге құрылғылар, сондай-ақ топтамалар мен жасанды негіздіктер;

- іргетастардың құрылымдарының беріктігін, зақымдарды белгілей отырып, зерттеу;

- іргетастардың материалдарын зертханалық зерт­теуге арналған сынамаларды таңдау;

- гидрооқшаулау күйін белгілеу;

- негіздік топырағы мен топырақ суының сына­маларын зертханалық талдау үшін таңдау.

3.2.14 Салынған бұрама шегелердің санын ғимараттың негіздіктері мен іргетастарын толық тексеру кезінде 4-кесте бойынша алу керек.

Сонымен бірге бұрама шегелердің орналасуы туралы келесідегідей ережелерді басшылыққа алады:

- әрбір бөлікте неғұрлым жүктелген және жүк­телмеген учаскелерде құрылымның әр түрінен біреу­ден;

- вертикалды және қайталанбалы (жоспар және контурлар бойынша) бөліктер бар болғанда - бір бөлікте барлық шурфтар, ал өзгелерде неғұрлым жүктелген орындарда 1-2-сі ажыратылады.

- қосымша аралық тіреулер орнату болжанған орындарда әрбір бөлікте бір шурфтан ажыратады;

- қабырғаның қарсы жағындағы өндірім бар жер­де, неғұрлым жүктелген орындарда әрбір құры­лым үшін 2-3 шурфтан қосымша ажыратады;

- қабырғалар мен іргетасттардың деформа­ция­лары бар болса, шурфтарды бұл орын­дарда міндетті түрде ажыратады, сонымен бірге жұмыс процесінде негіздіктер мен іргетастардың шекараларының қа­нағаттанарлықсыз күйдегі әлсіз топы­рақтарының шекараларын анықтау үшін қосымша шурфтар тағайындалады; қадалық негіздік жағда­йында шурф­тар қадалардың жанында ажыратылады.

 

4 - к е с т е - Ғимаратты тексеру кезіндегі үзіп алынған шурфтардың саны

 

 

3.2.15 Шурфтардың іргетастардың жанында ор­наласқан тереңдігі табанды салу тереңдігінен 0,5 м-ден артық артпауы тиіс.

Шурфтардың жоспардағы минималды өлшемін 5-кесте бойынша анықтау керек.

 

5 - к е с т е - Жоспардағы бақылау шурфтар минималды өлшемі

 

 

Іргетастардың айтарлықтай енінде жоспарда бұрама шегенің өлшемін арттыруға болады. Жалаң таспалы іргетастың ұзындығы 1 м-ден кем емес болуы тиіс.

3.2.16 Инженерлік-геологиялық қызметтік өнді­рулердің (ұңғымалардың) жабдығы, өтпелер және бекітпелер тәсілдерін геологиялық шарттарға және көліктің кіру жолы шартына, коммуникациялардың бар болуына, алаңшалардың тығыздығына, топырақ­тардың қасиеттеріне, шурфтардың көлденең өлшем­деріне және өндірім тереңдігіне байланысты таңдау керек.

Іргетастың табанының астындағы топырақтарды зерттеу үшін шурфтың түбінен ұңғыма бұрғы­лау ұсынылады.

3.2.17 Барлау өндірімдерінің (ұңғымалардың) саны инженерлік-геологиялық жұмыстардың тапсыр­масымен және бағдарламасымен белгіленуі тиіс.

Ғимараттың өлшеміне байланысты өндірімдер­дің санын 6-кесте бойынша анықтауға жол беріледі.

 

6 - к е с т е - Ғимаратты тексеруге арналған барлау ұңғымаларының саны

 

 

3.2.18 Өндірімдерді төсеу тереңдігі, ғимараттың класы мен құрылымдық ерекшеліктері ескеріліп, не­гіздіктің активті аймағының тереңдігінен шыға оты­рып, белгіленуі тиіс, ал күрделі геологиялық жағ­дайларда, сондай-ақ термоактивті аймағының, ісіну аймағының, шөкпелі топырақтар аймақтарының және т.с.с. тереңдігімен анықталады.

Өндірімдерді (ұңғымаларды) төсеу тереңдігін h, м активті аймақтың тереңдігіне байланысты мына формула бойынша анықтауға жол беріледі:

 

                        (1)

 

мұнда h_ак  - активті аймақтың аймағы, м;

h₁  - іргетастарды жер бетінен төсеу тереңдігі, м;

c - 3 қабатқа дейінгі ғимараттарға тең тұрақты шама 2 м, 3 қабаттан жоғары  - 3 м.

3.2.19 Топырақтардың физикалық-механикалық сипаттамаларын тексеру процесінде таңдап алынған үлгілер бойынша анықтау керек.

Топырақ үлгілерінің саны мен өлшемдері зерт­ханалық сынақтар кешенін жүргізу үшін жеткілікті болуы тиіс.

Сипаттамаларды тереңдік бойынша анықтау аралықтары, топырақтардың деформациялық және беріктік сипаттамаларын жеке анықтаулардың саны олардың нормативтік және есептік мәндерін ҚР ҚНжЕ 5.01-01-2002 бойынша есептеу үшін жеткілікті болуы тиіс.

Топырақтардың үлгілерін, оларды буып-түюін, сақтауды және тасымалдауды МСТ 12071-ге сәйкес жүзеге асырылады.

3.2.20 Ғимараттың негіздігінің деформациясын өлшеуді МСТ 24846  бойынша  жүргізу керек. Ниве­лирлеуді, ереже бойынша, маркалар бойынша жүргі­зеді. Нивелирлеуді іргетастар (аспалы) үлгілері, жай­ғасымдық белгі (бағандық және қадалық) үстінде орналасқан іргетастың бөліктері, шығыңқы іргелік аражабынның, олардың іргетастармен шектесу орын­дарындағы рандарқалықтары және аралықтың ор­тасы бойынша жүргізуге жол беріледі.

3.2.21 Бақылау ізденістерін жүргізудің қажеттігі жапсарлас құрылысты бас жоспарда байлаудың, ізденістік жұмыстарды жүргізуге арналған тапсыр­мамен салыстырғандағы құрылым өзгерістерінде; топырақтар жұмысы процесінде қорытындыда көрсе­тілгендерге сәйкес келмейтіндер анықталғанда бел­гіленеді.

3.2.22 Шөкпелі топырақтардағы деформация­ланған ғимараттарды тексеру кезінде негіздіктің сулану көзін анықтауға басты назар аударылуы тиіс.

Гидрогеологиялық ұңғымалар топырақтардың сүзгілік қасиеттерін зерттеу, жерасты суларының, топырақ суларының өзгерістерін және т.с.с. режимдік бақылаудың сипаттамаларын іздеу және анықтау мақсатымен өтеді. Гидрогеологиялық ұңғымалар ре­тінде бұрғыланған бақылау ұңғымаларын пайдала­нуға жол беріледі.

Ұңғымалар ылғалдану көзі әрекетінің белгіленген көрінетін орындарында бұрғыланады. Ғимараттан 10 м төңірегінде қашықтықта топырақ ылғалдылығы табиғи ретінде алынатын бақылау ұңғымасын бұрғылайды.

3.2.23 Іргетастың табанының енін және оның төселу тереңдігін натуралық өлшемдермен анықтау керек. Неғұрлым жүктелген учаскелерде табанның ені екі жақты шурфтарда анықталады, азырақ жүктелгендерде ірге­тастың бір жақты шурфта анықталған өлшемдер бо­йынша симметриялық дамуын қабылдауға жол бе­ріледі. Іргетасты төсеу белгісі нивелирлеумен анықталады.

3.2.24 Іргетастардың материалдарын тексеруді тиіс­ті МСТ-қа сәйкес (Д қосымшасын қараңыз) қиратпайтын әдістермен немесе зертханалық сынаулармен орындау керек.

Іргетастардың материалдарының сынамаларын зертханалық сынаулар үшін олардың беріктігі қосым­ша жүктеменің мүмкіндігін анықтау кезінде шешуші болып табылса немесе іргетас материалының қирауы анық­талған жағдайда таңдап алады.

Ғимаратты тексеру кезінде үлгілердің санын және қадалар материалдарының зерттеу орнын 7-кесте бо­йынша алу керек.

 

7 - к е с т е - Ғимаратты тексеру кезіндегі қада­ларды зерттеуге арналған үлгілер мен орындардың саны

 

 

Қадалық бағандардың ағаштарының үлгілерін ылғалдылықты анықтау және микологиялық тексеру үшін былай алу керек: жер бетінен төмен  - 20 см тереңдікте, жер бетінде  - 0...10 см тереңдікте және жер деңгейінен 20...50 см жоғары.

Зертханалық сынаулар үшін таспалы іргетас­тар­дың материалдарынан кемінде 5 үлгі таңдап алады.

3.2.25 Шурфтау және бұрғылау аяқталғаннан кейін өндірім қабаттық таптаумен және жабынды қалпына келтірумен мұқият төселуі тиіс. Шурфтарды үңгілеу және тексеру кезінде шурфтарға беткі сулар­дың түсуін болдырмайтын шараларлы қабылдау қажет.

3.2.26 Инженерлік-геологиялық ізденістердің нәти­желері ҚР ҚНжЕ 5.01-01-2002-де белгіленген және мына мәселелерді шешуге қажетті деректерді құрауы тиіс:

- қосымша қабаттарды үйүстілік салуға, үйасты қабаттарын және т.с.с. құрылғылауға мүмкіндік болуы үшін негіздік топырақтарының қасиеттерін анықтау;

- деформациялар себептерін табу және негіз­діктерді, іргетастарды, өзге іргетасүстілік құрылым­дарды күшейту жөніндегі шараларды анықтау;

- жерастылық құрылымдардың, үйасты қабаттық бөлмелердің гидрооқшаулауының типін таңдау;

- алаңшадағы гидромелиоративті шаралардың түрі мен көлемін белгілеу.

3.2.27 Инженерлік-геологиялық тексеру материал­дары негіздіктің геологиялық-литологиялық кесіндісі түрінде ұсынылуы тиіс. Топырақтарды жіктеу МСТ 25100 бойынша жүргізіледі. Топырақтың қабаттары биік бай­ламдар иеленуі тиіс. Тексеруді орындау процесінде өтпе­нің барлық шартын, атмосфералық жағдайларды, ірге­тастар құрылымдарының суреттемесін, шурфтардың өшемдері мен орналасуын және т.с.с. құрайтын жұмыс журналы жүргізіледі.

Зертханалық зерттеулердің нәтижелері хаттама­лармен ресімделеді және жұмыс журналына түсіріледі.

3.2.28 Тексерудің нақты мақсатына және жөндеудің болжанған түріне байланысты 8-кестеде көрсетілген тас қа­бырғаларды тексеру жөніндегі жұмыстарды орындау керек.

 

8 - к е с т е - Тас қабырғаларды тексеру жөніндегі жұмыстардың құрамы

 

 

3.2.29 Қалауды қарау кезінде мыналар белгіленуі тиіс:

- қабырғалардың құрылымы мен материалы;

- деформациялардың (жарықшақтар, вертикалдан ауытқу, қабаттану және басқалар) бар болуы.

Құрылымдарды және қабырғалар материалдары­ның сипаттамаларын анықтау үшін қалаудың таңдалған бақылау бұрғылауын жүргізеді. Ғимаратты тексеру ке­зінде бұрғылау нүктелерінің жалпы санын 9-кесте бо­йынша алу керек.

 

9 - к е с т е - Ғимараттардың қабырғаларын тексеру кезіндегі бұрғылау нүктелерінің саны

 

 

Қабырғаны зерттеу орындарында қаптамадан және сылақтан қалаудың типін, кірпіштің өлшемі мен сапасын және басқаларды белгілеуге жеткілікті түрде алаңда тазартылуы тиіс.

3.2.30 Кірпіш пен ертіндінің беріктігін аралықтарда және қабырғалардың тұтас учаскелерінде неғұрлым жүктелген құрғақ орындарда қиратпайтын әдістермен анықтау керек. Кірпіштің қатпарлы құрылымсыздығы бар орны сынау үшін жарамсыз. Қалауды растауға арналған сылақты ашу саны және оның беріктігін анықтау шама­мен 10-кесте бойынша қарай анықталады. Ашудың саны сынаудың бірінші сериясында кірпіш пен ертіндінің берік­тігінің түрөзгертушілігі коэффициентінің шамасы бойын­ша дәлденеді.

 

10 - к е с т е - Ғимараттарда қалау беріктігін анықтау үшін сылақты ашу саны

 

 

3.2.31 Қосымша жүктемелер мүмкіндіктерін анықтау кезінде қабырғалардың беріктігі шешуші болып табыла­тын жауапты жағдайларда тас қалау мен ерітінді ма­териалдарының беріктігі зертханалық сынаулармен бел­гіленеді.

Ғимараттың қабырғаларының беріктігін анықтау кезінде зертханалық сынауларға арналған үлгілердің саны былай алынады: кірпіш үшін – 8-ден кем емес, ертінді үшін - 20-дан кем емес.

Ірі блоктардан тұратын ішкі бетондық толтырғышы бар қабатты қалаулардан қаланған қабырғаларда зерт­ханалық сынауларға арналған үлгілерді жыныс­өзектер түрінде алады.

3.2.32 Қабырғалардың беріктігін анықтау үшін қалаулардағы қуыстарды, металл құрылым мен арма­тураның бар болуы мен күйін белгілеу қиратпайтын бақылау әдістерін және құралдарын пайдалану немесе ашудың нәтижелері бойынша (28, 29 т.т. Д қосымшасын қараңыз) жүргізіледі.

3.2.33 Деформацияланған қабырғалары бар ғима­раттарды тексеру кезінде деформациялардың пайда болу себептерін белгілеу қажет. Жарықшақтарды және деформациялардың дамуын бақылауды бақылау күй­белгілерінің, ғимараттың периметрі бойынша іргетас­тардың кесіктерін нивелирлеудің, ғимараттың жыныс­өзегін анықтау көмегімен орындайды.

3.2.34 Қабырғалардың жылу қорғаныстық сапа­ларын тексеру кезінде өлшеуге мыналар жатады: қабыр­ғалар мен терезелердің ішкі және сыртқы бет­ерінің температурасы, қоршау құрылымдары арқылы өтетін жылу ағындары, ішкі және сыртқы ауаның тем­пературасы, ішкі ауаның ылғалдылығы, қабырғалар ма­териалының ылғалдылығы мен көлемдік массасы, жел­дің жылдамдығы мен бағыты.

Тексеруші жылу техникалық есептеулерді жүргізу, қоршау құрылымдарының табиғи сипаттамаларын алу қажеттігі кезінде неғұрлым жауапты жағдайларда МСТ 26254-ті басшылыққа алу керек.

Тоңданудың себептерін белгілеу үшін жылу тех­никалық зерттеулерді тоңдану бар пәтерде немесе бөлме­де және тоңдану жоқ пәтерлердің бірінде немесе бөлме­лердің бірінде орындайды. Ақаудың таралу шек­арасын шектес пәтерлер мен бөлмелерді тексеру арқылы анықтау керек.

Ғимараттардың қабырғаларын тұтас қосымша жы­лытуды жүргізу қажеттілігін белгілеу (жылу қорғаныстық сапаларды ғимараттарды жаңарту қайта құрылымдау кезінде ҚР ҚНжЕ 2.04-05-2002 талаптары деңгейіне дейін жеткізу) үшін тексеруге басымырақ солтүстік бағыттағы бірінші, орта, жоғарғы қабаттарда орналасқан кемінде үш пәтер немесе бөлме жатады.

3.2.35 Зертханалық сынаулардың нәтижелерін сынақ актісімен ресімдеу керек. Жарықшақтардың да­муын және деформацияларды бақылау нәтижелері жұ­мыс журналына түсіріледі.

Бұрғылау, ашу, сынамаларды алу, беріктікті сыныау орындары түгендеме орындарында көрсетіледі.

3.2.36 Тексеру есептерін пайда болушы дефор­мацияларды бағалау немесе қосымша жүктемелерді беру қажеттігі үшін материалдардың беріктігін анықтау және жұмыс қималарын өлшеу негізінде орындау қажет.

3.2.37 Тексеру мақсатына және жөндеудің бол­жанған түріне байланысты 11-кестеде көрсетілген то­лық құрастырмалы ғимараттардың қабырғаларын тексеру жөніндегі жұмыстарды орындау қажет.

 

11 - к е с т е - Толық құрастырмалы ғимарат­тарды тексеру жөніндегі жұмыстардың құрамы

 

 

3.2.38 Толық құрастырмалы қабырғаларды тек­серу кезінде олардың құрылымын, беріктігін, қабыр­ғалар материалдарының жарықшақтыққа төзімділігін, қосылыстардың түйістік герметиктігін анықтау, сон­дай-ақ арматураның және металл салмалы бөлшек­тердің, жылытқыштың және түйістерді бітеу мате­риалдарының күйін бағалау қажет.

3.2.39 Жарықшақтармен зақымданған қабыр­ғалардың күйін бағалау үшін олардың пайда болу себебін табу қажет, бұл жағдайда қабырғалардың сыртқы және ішкі беттерін көріністік қарауды, зақым­данған учаскелерді табуды, жарықшақтардың бағы­тын бекітуді,олардың ашылу енін өлшеуді, бетон мен арматураның күйін бағалау үшін жарықшақтары бар учаскелерді ашуды, күйбелгілерді қоюды және қа­бырғалардағы жарықшақтардың ашылуына, олардың ашылуының динамикасын белгілеу үшін ұзақ бақы­лау жүргізеді.

3.2.40 Сыртқы қабырғалардың түйістерін гер­метикалау күйін ағулардың бар болуы бойынша, сондай-ақ түйістерді ашумен және толтыру мате­риалдарының және герметиктің жабысуының (14, 15 т.т. Д қосымшасын қараңыз) күйін бағалаумен анықтау керек.

Тексеруге жататын түйістердің учаскелерінің саны 20-дан кем емес болуы тиіс, ақаулы түйістер міндетті тәртіпте тексеріледі. Түйістердің ауа өткізушілігін бағалау 22 т. Д қосымшасы бойынша жүргізіледі.

3.2.41 Байланыстырғыштардың және салмалы бөлшектердің күйін тексеру үшін бірінші кезекте пай­даланудың неғұрлым қолайсыз жағдайларында (ағу­лардың, тоңулардың бар болуы, бөлмелердегі ауаның жоғары ылғалдылығы, бетон бетінде тоттанған дақ­тардың бар болуы, бетонның қорғаныстық қабатының қирауы және басқалар) болатын құрылымдық түйін­дерді таңдау қажет.

Салмалы бөлшектердің және байланыс­тыр­ғыш­тардың орналасу орны жобалау құжаттамасымен белгіленеді, әрбір нақты түйінде орналасу металл іздегіштің (29 т. Д қосымшасын қараңыз) көмегімен дәлденеді.

3.2.42 Ашуға кемінде 5 түйін жатады. Ашылған бөлшектерді қарау кезінде пісіру және оларды бетонмен тұтас құймалау сапасын, тотпен зақымдану сипатын және өлшемін, тотпен зақымданған элементтің тазар­тудан кейінгі қалыңдығын анықтау керек.

Қимасы бойынша 30%-тен артық тотпен зақым­данған бөлшектер табылған жағдайда, ғимаратта тағы бірнеше ұқсас түйіндерді ашу және тексеру есептерін орындау қажет.

3.2.43 Ашулар кезінде фенолфталеин сынамалар­дың көмегімен карбонизациялау дәрежелері бойынша бетонның, қоршаушы металл элементтердің күйін былай анықтайды: фенолфталеиннің карбондалмаған бетон­ға түсуі кезінде соңғысы алқызыл бояуға айналады.

3.2.44 Панелдер бетонының беріктігін күштік жарықшақтардың пайда болу себептерін табу үшін қиратпайтын әдістермен анықтайды, сондай-ақ қажет жағдайда қосымша жүктемелер беру керек.

Панелдердің бетонының беріктігін анықтауға арналған учаскелердің саны 25-тен кем болмауы тиіс. Зақымданған учаскелердің беріктігін міндетті тәртіпте анықтайды.

3.2.45 Бетон мен болат байланыстырғыштардың беріктігі қосымша жүктемелердің мүмкіндігін анықтау үшін шешуші болып табылса, зертханалық сынау­ларды жүргізу қажет.

Жұмыс арматурасының беріктігі тексерілетін элементтің неғұрлым кернеулі аймақтарынан алын­ған кемінде 2 үлгіні үзуге арналған сынақтар дерек­терінің орташа арифметикалық мәні ретінде анық­талады. Түржиынға арналған нормативтік құжаттар негізінде оның бетінің жер бедерінің сипаттамасы бойынша арматура класын және ғимаратты салу сәтінде қолданылатын арматуралық болаттың меха­никалық сипаттамаларын анықтауға жол беріледі.

3.2.46 Панелдердің көтергіш қабілеттерін анық­тау үшін тексеру есебін жүргізу қажет. Есептік қималардың геометриялық өлшемдері, сондай-ақ вертикалдан ауы­сулар, иілістер, ауытқулар, эксцентриситеттер тікелей өлшеулермен анықталады. Арматуралау параметрлері қиратпайтын бақылау құралдарымен анықталады. Арма­туралау параметрлерін анықтау қажет жағдайда, ашуды жүргізеді.

3.2.47 Ішкі панельдердің көтергіш қабілеттерін ба­ғалау кезінде олардың тірелуінің осьтік сәйкестілігін және аражабынның қабырғаға тірелу шамасын, платфор­малық түйістің толтырылуының толықтығын анықтау; платформалық түйістегі ертіндінің беріктігіне зертха­налық зерттеулер жүргізу керек. Сынаққа арналған үлгі­лер санын кемінде 6 платформалық түйіс ретінде алады.

Сыртқы қабырғаларды бұрғылауды олардың құры­лымын, жеңіл бетонның ішкі қабатталуының бар болуын, жылытқыштың шөгуін белгілеу үшін, сондай-ақ мате­риалдардың сынамаларын алу және олардың ылғал­дылығын, көлемдік массасын, қабаттардың қалыңдығын анықтау үшін орындайды.

Бұрғылау нүктелерінің санын 9-кесте бойынша анықтайды.

Тоңазу себептерін белгілеу үшін бұрғылауға тоңа­зушы панелдермен (блоктармен) қатар және тоңазы­майтын панелдердің (блоктардың) бірі жатады.

3.2.48 Сыртқы қабырғалық панелдерді жылу тех­никалық зерттеу 16, 18, 21 т. т . Д қосымшасына сәйкес жүргізілуі тиіс.

Тексерілетін сыртқы қабырғалық панелдердің са­нын 12-кесте бойынша алу керек.

 

12 - к е с т е - Жылутехникалық зерттеулер кезіндегі тексерілетін сыртқы қабырғалық панелдердің саны

 

 

3.2.49 Ғимараттың бөлмелеріндегі шудың деңгейін өлшеуді шудың сыртқы (көліктік магистралдар, өнер­кәсіптік кәсіпорындар, жеке тұрған дүкендер және басқа­лар) және ішкі (лифтілер, қазандықтар, қосып салынған дүкендердің тоңазытқыш қолдындырғылары және басқа­лар)  көздері  бар  болғанда жүргізу  керек. Тексеру 23 т. Д қосымшасына сәйкес орындалады.

Ішкі қоршау құрылымдарының дыбыс оқшаулауын да 23 т. Д қосымшасына сәйкес жүргізу керек. Өлшеу­лердің қанағаттанарлықсыз нәтижелерінде төмендетіл­ген дыбыс оқшаулаудың себептері белгілені (қажетті жағдайда, құрылымды немесе жеке түйіндерді ашу көмегімен) тиіс.

3.2.50 Сынаулардың нәтижелерін, түгендемелік жоспарларды қоса тіркей отырып, өткізілген сынақ­тардың орындары мен сипатын көрсете отырып, тех­никалық қорытындыға түсіру керек.

3.2.51 Ағаш ғимараттардың қабырғаларын тексеру кезінде деформацияларды, шірумен, саңырауқұлақпен және қоңыздармен зақымданған орындарды белгілеу қажет.

3.2.52 Зақымдану түрін және қирау процесінің белсенділігін анықтау үшін ағаштың үлгілерін талдауға микологиялық зертханаға жібереді. Үлгілерді қабырға­лардың неғұрлым зақымданған учаскелерінен таңдайды. Әрбір ғимарат бойынша ашудың үш жеке учаскесінен кемінде 3 үлгі таңдап алынады.бір үлгіде бүлінбеген және зақымданған ағаш (өтудің шекарасында) ұсынылуы тиіс. Пайда болған сыртқы саңырауқұлақтық түрлер бар болғанда үлгі солармен бірге алынады. Үлгілердің өлше­мін 15х10х5 см (тақтайлар үшін  - 15 х 5 х 2 см) етіп алу ұсынылады.

Ағаштың шіру және қирау себептерін белгілеу үшін сынаманы алу орындарында ағаштың ылғалдылығын, бөлмелердегі ауаалмасымды (еденастындағы ауаның қозғалысы жылдамдығын және басқаларын), бөлмедегі ауаның ылғалдылығы мен температурасын өлшеуді орындайды.

Антисептиктердің бар болуы мен ағашқа сіңірілу тереңдігін тексеру ағаш түсінің қуыс бұрғымен немесе ҚНжЕ II-25-80 бойынша анықтағыш көмегімен алынған сынамада өзгеруі бойынша жүргізіледі.

3.2.53 Ағаш элементтері мен төсеніштерінің ылғал­дылығын өлшеуді 34 т. Д қосымшасына сәйкес қабыр­ғалардың сыздану және тоңазу белгілері табылған жағ­дайда жүргізу керек.

Төсеніштің (жылытқыштың) материалының күйін, оның көлемдік массасын бағалауды қуыс бұрғымен құры­лымнан шығарылған үлгі бойынша жүргізіледі. Сынама­ларды алуға арналған тесіктердің саны кемінде үшеу болуы тиіс.

Бір мезгілде болат саңылау өлшегішпен қабыр­ғалардағы саңылауларды, жарықтарды бітеу тығыздығы және білеушелер мен бөренелердегі ойықтар, жарық­шақтар тексеріледі.

3.2.54 Қабырғалардың табылған деформациялары (вертикалдан ауытқу, горизонталды ауысулар, икемділі қосылыстардың ауытқуы) міндетті тәртіпте өлшенеді.

3.2.55 Арақабырғаларды тексеру жөніндегі жұмыс­тардың құрамын 13-кесте бойынша жоспарланған жөн­деу-құрылыстық жұмыстардың түріне байланысты анық­тау керек.

3.2.56 Арақабырғаның құрылымын сыртқы қарау­мен, сондай-ақ қаққылаумен, тесіктерді бұрғылаумен, тесумен және жеке орындарда ашумен анықтау керек.

Бекітудің болат бөлшектерінің және арақабырға­лардың қаңқасының орналасуын жоба бойынша анықтау және металл іздегішпен дәлдеу керек.

3.2.57 Көтергіш ағаш қабырғаларды тексеру кезінде әр қабаттағы аражабындардың арқалықтарының тірелу орындарында жоғарғы орап байлауларды ашу керек.

 

13 - к е с т е - Арақабырғаларды тексеру жөнін­дегі жұмыстардың құрамы

 

 

3.2.58 Арақабырғалардың орнықтылығы қолда­ныстық жүктемелер ескеріліп, жұмыс сипатына және құрылымдық элементтер өлшемдеріне байланысты есеппен анықталады.

Табылған ісінулер, бойлық иілістер міндетті тәр­тіпте өлшенеді.

3.2.59 Арақабырғаларды дыбыс оқшаулауды өлшеу 23 т. Д қосымшасына сәйкес жүргізіледі. Өлшеудің қанағаттанарлықсыз нәтижесінде қанағаттанарлықсыз дыбыс оқшаулаудың себептері (қажетті жағдайда, құрылымды ашудың көмегімен) белгіленуі тиіс.

3.2.60 Техникалық қорытындыда, сондай-ақ арақабырғалардың құбырлар, санитарлық-техника­лық құралдар орналасқан орындарындағы учаске­лерінің күйін; сылақтың арақабырғалардың бетімен ұстасуын; құрылымға еденнің тірелуінен болатын шөкпелерді және өзге зақымдарды бейнелеу қажет.

3.2.61 Ғимаратты тексеру мақсатына байла­нысты ұстындарды тексеру кезінде 14-кестеде көрсе­тілген жұмыстарды орындау керек.

 

14 - к е с т е - Ұстындарды тексеру кезіндегі жұмыстардың құрамы

 

 

3.2.62 Алдын ала қарау кезінде ұстындардың құрылымын анықтау, олардың қималарын және та­былған деформацияларды (вертикалдан ауытқу, түйін­дердің дөңестенуі, ауытқуы) өлшеу, жарықшақтардың ашылу енін бекіту және өлшеу қажет.

3.2.63 Ұстынның құрылымын бақылау бұрғыла­уымен анықтау қажет. Арматураның орнааласуы, оның диаметрі және бетонның қорғаныстық қабатының қа­лыңдығы электрмагнитті әдіспен белгіленуі тиіс (29 т. Д қосымшасын қараңыз).

Кірпіштік ұстындарда қалаудағы металдың бар болуын және қимасын анықтау қажет. Қажетті жағдайда із ою және ұстынның арматурасын жалаңдау жүргізіледі.

3.2.64 Тікелей ұстындардағы бетонның беріктігін қиратпайтын әдістермен анықтау керек (27 т. Д қосым­шасын қараңыз).

Қажетті жағдайда үлгілерді МСТ 10180 бойынша аралау арқылы қиратушы статикалық сынаулар әдістері қолданылады.

Бақылауы бұрғылауы және үлгілерді алу кезінде учаскені беріктікті, жарықшақтыққа төзімділікті және қаттылықты төмендету минималды болатындай таға­йындау қажет.

3.2.65 Беріктікті анықтауға арналған ұстындардың саны тексеру мақсатына байланысты қабылдануы тиіс (жүктемелер арттырылмайтын күрделі жөндеудің мини­малды санын 9-кесте бойынша анықтауға жол беріледі). Жеке құрылымдарды бақылау кезінде бақыланатын учаскелердің орналасуы, саны және бақыланатын учаскедегі өлшеулердің саны қолданыстағы стандарт­тарға жауап беруі тиіс.

3.2.66 Металл ұстындардың құрылымдарын пісір­мелі жіктердің қорғаныстық тоттануға қарсы жабын­дарының сапасын белгілеу (37 т. Д қосымшасын қара­ңыз) және ұстындар элементтерінің қимасының нақты өлшемдерін өлшеу үшін қарау қажет.

Үлгілерді механикалық сынау қажеттігі тексеру мақсатымен анықталады.

3.2.67 Деформацияларды (вертикалдан ауытқу) вертикалды проекциялау әдісімен анықтау керек. Жарықшақтардың ашылуына бақылаулар жүргізу үшін бақылау күйбелгілерін орнату қажет.

3.2.68 Табылған зақымдардың қауіптілігінің дәре­жесі мен құрылымдарды пайдаланудың мүмкіндігі олардың пішіндері, әрекеттік күшке бағыттық, өлшемдер мен өзара орналасу ескеріріп, тексеру есебімен белгі­ленеді.

3.2.69 Құрылымның жоспарларында және орын­даушылық сұлбаларда жүргізілетін тексерулер мен өлшеулердің орны мен сипатын көрсету қажет. Тексе­рудің  нәтижелерін техникалық қорытындыға  түсіріледі (Б қосымшасын қараңыз).

3.2.70 Ғимаратты тексерудің нақты мақсатына және жөндеудің болжанатын түріне байланысты 15-кестеде көрсетілген аражабындарды және жабындарды тексеру жөніндегі жұмыстарды орындау керек.

 

15 - к е с т е - Жабындар мен аражабындарды тексеру жөніндегі жұмыстардың құрамы

 

 

3.2.71 Алдын ала қараумен аражабын типін (материалдардың түрі мен құрылымдардың ерекше­ліктері бойынша), көрінетін ақаулар мен зақымдарды, жөндеуге немесе күшейтуге тартылған аражабынның жеке бөліктерінің күйін, аражабынға әрекет етуші жүктемелерді белгілеу қажет.

3.2.72 Аражабынды қарау кезінде көтергіш элеме­нттердегі немесе олардың түйіндесулеріндегі жарық­шақтардың ашылуының бар болуын, ұзындығын және енін белгілеп алу қажет. Жарықшақтарды бақылауды бақылау немесе белгілер көмегімен жүргізеді.

Аражабындардың майысуларын геометриялық жә­не гидростатикалық нивелирлеу әдістерімен анықтайды (6 т. Д қосымшасын қараңыз).

3.2.73 Темірбетон аражабындарын қиратпайтын әдістермен сынаулар кезінде құрылымның және оның қималарының геометриялық өлшемдерін, бетонның беріктігін, бетонның қорғаныстық қабаттың қалыңдығын, арматуралы шыбықтардың орналасуы мен диаметрін (27, 29 т.т. Д қосымшасын қараңыз) анықтау қажет.

3.2.74 Аражабындарды ашу аражабындардың элементтерін толық тексеру және олардың зақымдану дәрежелерін анықтау үшін орындалуы тиіс. Ашу орын­дарының жалпы саны ғимараттағы аражабынның жалпы алаңына байланысты 16-кесте бойынша анық­талады.

Ашуды неғұрлым қолайсыз аймақтарда (сыртқы қабырғаларда, санитарлық түйіндерде және т.с.с.)

Зақымдар мен деформациялар жоқ болса, ашулар санын ашулардың бір бөлігін қол жеткізілуі қиын орындарды едендердегі алдын ала бұрғыланған тесіктер арқылы оптикалық (эндоскоп типті) құралдармен қа­раумен ауыстыру арқылы төмендетуге жол беріледі.

 

 

 

16 - к е с т е - Аражабындардағы ашу орындары санын анықтау

 

 

3.2.75 Аражабындарды ашу кезінде мыналарды орындау қажет:

- еденнің кемінде екі арқалықты өлшеуді және олардың арасындағы ұзындығы бойынша ауданындағы 0,5…1 м толтырғыштарды қамтамасыз ететін алаңдағы құрылымды бөлшектеу;

- Ағаш астарының аражабынның көтергіш құры­лымдарына түйісуді мұқият қарау үшін аражабындардың ағаш астарының төсенішін, жағымын және кертігін тазалау;

- арқалықтардың ағаштарының және толтыру материалдарының сапасын бұрғылаумен, сынамаларды және үлгілерді зертханалық талдау үшін алумен анықтау;

- ағаштың зақымдануының шекарасын белгілеу;

- тоттану дәрежесін анықтау үшін болат арқа­лықтардан сылақты алу;

- арқалықтарға тірелетін тоғыспашалар мен темір­бетон тақталардың қалыңдығын анықтау;

- төсемдерді өзара тұтасқұймалау дәрежесін бел­гілеу;

- сантүйіндердегі, асүйлердегі және ванна бөл­мелеріндегі гидрооқшаулаудың күйін, еденнің құрылымы мен аражабын аралығында дыбыс оқшаулаушы төсем­дердің бар болуын анықтау;

- көтергіш құрылымдардың қимасын және қадамын анықтау.

3.2.76 Ашудың сызбаларында мыналарды көрсету қажет:

-көтергіш құрылымдардың өлшемдері және олар­дың қималарының алаңы;

- арматураның түржиыны және қимасы;

- көтергіш құрылымдар аралығындағы қашықтық;

- ағаш астарының түрі мен қалыңдығы, еденар­қалықтың өлшемдері мен олардың аралығындағы қа­шықтық; аражабынның тірелу тереңдігін;

- ағаш астары бойынша жағымның түрі мен қалыңдығы;

- төсеніш қабатының түрі мен қалыңдығы;

- жанбайтын аражабындарға арналған тақталар мен тоғыспашалардың қалыңдығы.

Тексерілген аражабындардың жоспарларында мы­налар көрсетілуі тиіс:

- көтергіш құрылымдардың орналасу орындары мен өлшемдері;

- арқалықтар мен сырғауылдардың аралықтары, олардың аралығындағы қашықтық;

- ашу орындары;

- аспаптық тексерулер орындары;

- аражабындардың деформациялары, зақымдары, қималарының босауы, ағулары және т.с.с. бар учаскелері.

3.2.77 Аражабынның болуы мүмкін шудан және соққылы шудың келтірілген деңгейінен дыбыс оқшау­лауды бақылау мен өлшеуді МСТ 16115-ге сәйкес жүргізу керек.

3.2.78 Құрамға қосып салынған бөлмелер, үйасты қабаттары үстінде орналасқан пәтерлер мен бөлме­лерде ауаның ылғалдылығын өлшеуді жүргізу керек.

3.2.79 Аражабын құрылымының тексеру есептерін, өлшеулер кезінде белгіленген көрсеткіштердің нақты мәндерінен шыға отырып, есептік күштерді белгілеу, жүктемелердің қолда бар үйлесімдіктерін тексеру және күшейту қажеттігін анықтау үшін жүргізу керек.

3.2.80 Аражабындарды сынамалық жүктеумен сынау ерекше жағдайларда, құрылымның есептік де­ректері мен нақты күйінің алшақтауы кезінде, сондай-ақ аражабынның көтергіш қабілеттілігін өзге әдістермен анықтау мүмкін болмаса, жүргізілуі тиіс.

Жүктеу сұлбасын әрбір жағдайда аражабынның құрылымдық сұлбасына сәйкес тағайындайды; арқа­лықтарды сынау кезінде еденнің құрылымын бөлшек­тейді, үш арқалықтың бетін және олардың аралығындағы толтырғыштарды аралықтың барлық ұзына бойына тазартады.

Сынауды МСТ 8829 талаптарына сәйкес жүр­гізеді. Құрылымның өз салмағы кіретін бақылау жүктемесінің шамасы, оның қайта құрылымдаудан кейінгі өзгерісі ескеріліп, есептік жүктеме шамасына тең етіп алынады. Деформацияларды сынау және өлшеу нәтижелері бо­йынша құрылым есептік жүктемелер әрекеті кезінде серпімді деформациялар шектерінде жұмыс істей ме, соны анықтайды.

Деформацияларды өлшеу нәтижелерін бақылау журналына жазу қажет.

3.2.81 Ғимаратты тексерудің нақты мақсатына байланысты, балкондардың, ернеулердің және күнқағар­лардың құрылымдарын тексеру кезінде 17-кестеде кел­тірілген жұмыстарды орындау керек.

 

17 - к е с т е - Балкондарды, ернеулерді және күнқағарларды тексеру кезіндегі жұмыстардың құрамы

 

 

3.2.82 Алдын ала қараумен мыналарды белгілеу қажет:

- балконның немесе ернеудің құрылымының есептік сұлбасын (тақталардың ұзындығын, енін және қалың­дығын, арқалықтардың ұзындығы мен қимасын, аспа­ларды, тіреулерді, ернеулік арқалықтарды, көтергіш арқалықтар аралығындағы қашықтықты);

- көтергіш құрылымдардың күйі (тақталардың бе­тіндегі жарықшақтар, майысулар, болат арқалықтардың тоттануы, арматуралар, аспалар, жабындар мен төсем­дердің сақталуы, балкондық тақталардың көлбеулері және басқалар);

- эркерлер мен лоджиялардың тірек бөліктері астындағы тіректік арқалықтар мен қабырғалар тіреу­лерінің күйі, эркерлердің ғимаратқа түйісу орындарын­дағы жарықшақтардың бар болуы, гидрооқшаулаудың күйі;

- шығыңқы кірпіштен жасалған сылақталмаған ер­неулер қаланымындағы кірпіштер түсу орындарындағы ретіндінің күйі, сылақталған ернеулердегі жарықшақтар;

- тіректердің, аспалардың, тіреулердің, кронштейн­дердің және ілмелердің, күнқағар жабындарының күйі.

3.2.83 Ашуды көтергіш элементтердің қималарын белгілеу және оларды қабырғаға бекіту күйін бағалау үшін жүргізу керек. Ашу орындарын балкондардың (күнқағарлардың) құрылымдарының жұмысының есептік сұлбасынан шыға отырып, тағайындайды. Бетонның қорғаныстық қабатының майысуларын, көлбеулерін, қалыңдығын өлшеуді, темірбетон құрылымдардағы жа­рықшақтарды анықтауды 4, 5, 6, 29 т.т. Д қосымшасында көрсетілген әдістермен орындайды.

3.2.84 Алдын ала қарауға ғимараттағы барлық балкондар жатады. Зақымдар иеленуші барлық бал­кондардың құрылымдарын, ал зақымдар жоқ болса - жартысы соңғы қабаттан алынатын ғимараттың әр қасбетінде кемінде екі балконнан ашуларды және бе­ріктігін механикалық анықтауды жүргізу қажет.

3.2.85 Балкондардың, күнқағарлардың құрылым­да­рының тексеру есебін есептік күштерді, көтергіш қабі­леттерді және оларды күшейтудің қажеттігін анықтау үшін орындау қажет.

3.2.86 Сынамалық жүктеуді ашу материалдары және есептік деректер құрылымның жұмысы туралы түсінік бермесе, жүргізеді.

Сынамалық жүктеуді балкондарды сынауға ар­налған түгендемелік құралдардың (гидравликалық не­месе арқандық) көмегімен орындау орынды.

Ерекше жағдайларда, шектес құрылымдардың за­қымдануын болдырмау жөніндегі шараларды қабылдай отырып, құрылымдарды қирауға дейін жүктеуге жол беріледі. Сынауды МСТ 8829 бойынша жүргізеді.

3.2.87 Ғимаратты тексерудің нақты мақсатына байланысты 18-кестеде көрсетілген баспалдақтарды тек­серу жөніндегі жұмыстарды орындау керек.

 

18 - к е с т е - Баспалдақ торларын тексеру жөніндегі жұмыстардың құрамы

 

 

3.2.88 Баспалдақтар торларын алдын ала қараумен мыналар белгіленуі тиіс:

- құрылымдық ерекшеліктер және қолданылған материалдар;

- қайта құрылымдауға тартылған учаскелердің күйі, элементтердің түйіндесуі, көтергіш құрылымдарды қабырғаға бекіту, баспалдақ орындарын бекіту орын­дары;

- көтергіш құрылымдардың деформациялары;

- баспалдақ торларының, арқалықтардың, белдеу­лердің, сатылардың бар болуы;

- ағаш элементтердің ағашының ылғалдануы және қатты зақымдануы.

Үйдегі барлық баспалдақ белдеулері мен алаң­шалар жоғарыдан және төменнен қарауға жатады.

3.2.89 Жарықшақтардың ашылу енін, баспалдақтар элементтерінің майысуларын, салмалы бөлшектердің бар болуын, бетонның қорғаныстық қабатының қалың­дығын, арматуралау параметрлерін және тоттану дә­режесін бақылауды 4, 5, 6, 29, 31 т.т. Д қосымшасына сәйкес белгілеу қажет.

3.2.90 Құрастырмалы темірбетон элементтерден жасалған баспалдақтардың деформацияларының және зақымдарының себептерін белгілеу кезінде ашуларды баспалдақ торларын қабырғаға бекіту, баспалдақ бел­деулерінің тіректері орындарында орындау қажет. Ме­талл көлбеу арқалық бойынша тас баспалдақтар үшін - қабырғаға баспалдақ торларының арқалықтарын бекіту орындарында.

Көлбеу арқалықсыз ілмелі тас баспалдақтарда са­тыларды қабырғалар қаланымына бекіту беріктігін тексе­реді.

Металл көлбеу арқалықтар және керме арқандар бойынша ағаш баспалдақтарды қарау кезінде зақым­данған элементтердің түрі мен шекарасын анықтау үшін арқалықтарды қабырғаларға бекіту орындарын ашуды және ағаш құрылымдарды бұрғылауды жүргізеді.

3.2.91 Итарқалар мен фермаларды тексеру кезінде келесідегідей жұмыстарды орындау керек:

- алдын ала қарау, құрылымдарды өлшеу және жоспарлар мен сұлбаларды құрастыру;

- көтергіш жүйелер типін (төсемдер, торкөздер, сырғауылдар) белгілеу;

- шатыр типін, төбе көлбеулерінің шатырлық жа­бындық материалға сәйкестігін, шатыр және ішкі су­ағарлардың күйін, желдеткіштік жел үрлеудің бар бо­луын, олардың төбе алаңымен ара қатысын анықтау;

- жүйенің (арқалықтық жабындардың майысымдары мен ұзаруы, элементтер қималары көлбеуінің және фермалар түйінінің бұрыштары) негізгі деформация­ларын, икемді қосылыстардың ауытқуын (қосылған эле­менттердің өзара жылжулары, шабындылар мен түйіс­тердегі жаншулар), қира умен өзге зақымдардың (ойып алу жарықшақтары, қысу қатпарлары және басқалар) қайталанба деформациялары;

- ағаштың күйін (шіру, қоңыздық бүлінулер), ағаш және тас құрылымдардың аралығында гидрооқшау­лаудың бар болуын анықтау.

Тексеру көлемі көтергіш құрылымдарды онан әрі пайдалану мүмкіндігін анықтау үшін жеткілікті болуы тиіс.

3.2.92 Ағаштың қирау орындарындағы беріктік сапасын бағалауды 1 см-дегі жылдық қабаттардың саны, кейініректегі ағаштың МСТ 16483.18 бойынша проценті, беріктікті, сырды төмендететін саңырау­құ­лақтардың жоқ болуы бойынша жүргізуге жол бе­ріледі. Ағаштың ылғалдылығын электронды ылғал­өлшегішпен (34 т. Д қосымшасын қараңыз) белгілейді.

Тексерілетін құрылымда металл жұмыс бөлік­терінің бар болуы кезінде ондағы бар деформа­циялар мен қирауларды белгілейді.

Қираған элементтерден ылғалдылық пен меха­никалық сынауларды анықтау үшін ағаш үлгілерін таңдап алады.

Зертханалық сынауларға арналған үлгілерді қирау болып өткен элементтерден таңдап алу керек. Меха­никалық сынауларға арналған үлгілердің санын үшеуден кем емес етіп алады.

3.2.93 Металл құрылымдарды тоттанулар дәре­жесін табу, қималар мен майысымдарды әлсірету үшін қарау керек.

3.2.94 Темірбетон панельдерді және шатырас­тылық аражабындардың төсемдерін қарау кезінде табылған жарықшақтарды, майысымдарды өлшеу қажет.

3.2.95 Шатырастылық аражабындарды тексеру кезінде қабаттың қалыңдығын, жылытқыштың (төсе­ніштің) ылғалдылығын және массасын тексеру керек.

3.2.96 Ылғалдану орындарында арматураның, сал­лы бөлшектердің және тұтас құймалау бе­тонының күйін бағалау үшін шатырастылық аражабындарды, жиек­абырғалық тақталарды ашуды жүргізу қажет.

3.2.97 Шатырды ағу орындарын, гидрооқшаулаушы кілемнің және оның қорғаныстық қабатының сақталу­шылығын белгілеу үшін тексеру қажет.

Алынған өлшеулер мен бақылаулар деректері негізінде қорытынды, жұмыс сызбаларын және тексе­рілетін құрылымның көтеруші құрылымдарының есебін құрастыру керек.

3.2.98 Терезелік толтырғыштарды тексеру кезінде мыналарды табу керек:

- толтырғыш элементтердің деформациялары мен зақымдары;

- сыртқы су әкеткіш құрылғылардың күйі - шынылау конденсатының шөгу орны мен сипаты, ағу және тоңу орындары;

- ағаштың күйі, ылғалдылықты өлшеу

- терезелік қораптар мен қабырғалар аралығындағы нығыздаудың күйі.

3.2.99 Терезелік қораптар мен қабырғалар ара­лығындағы нығыздаудың күйін, қораптардың ағашта­рының және олардың бекітілуінің күйін түйістерді ашу арқылы толық тексеру кезінде анықтау қажет.

Терезелік толтырғыштарды ауа өткізушілікке сынау­лар кезінде МСТ 25891- ті басшылыққа алу керек.

Толық тексеруге жататын терезелік толтырғыш­тардың жалпы санын 19-кесте бойынша алу керек.

 

19 - к е с т е - Тексерілетін терезелік толтырғыш­тардың санын анықтау

 

 

 

3.2.100 Құбырлар мен қыздырғыш құралдардың тоттану күйін металл қабырғаларының жаңа құбырмен немесе қыздырғыш құралмен салыстырып қарағанда, максималды түрде тоттанумен қатты зақымданудың тереңдігі бойынша, сондай-ақ құбырлар қимасының жаңа құбырмен салыстырғанда тоттану- шөгімдік шөгін­ділермен тарылуының орташа шамасы бойынша баға­лау қажет.

Құбырлардың тотттануының қатты зақымдануының максималды тереңдігін бағалау, қыздырғыш құралдар секілді, элементтің қызмет мерзімі «Жоспарлық-ескерту жөндеу туралы ережемен» қарастырылған орташа мерзімге жақын кезде, сондай-ақ үйдегі жылыту жүйесі элементтерін жөндеулер туралы мәліметтер жоқ болса немесе жеткіліксіз мөлшерде болса, жүргізілуі тиіс.

3.2.101 Үлгілерді жүйе элементтерінен (ағыстардан, қыздырғыш құралдарға жеткізгіштерден, қыздырғыш құралдардан) таңдап алу керек.

Олардың элементтерінің үлгілері бойынша тотта­нудың қатты зақымдануының максималды тереңдігі және нақты алынған қиманың тарылу шамасы анықталады.

Үлгілер-кесінділерді таңдау және тасымалдау ке­зінде құбырларда (үлгілерде) тоттық шөгінділердің толық сақталушылығын қамтамасыз ету қажет. Кесіп алынған үлгілерге, үлгілермен бірге зертханалық зерттеулерге жіберілетін төлқұжаттар құрастырылады.

3.2.102 Үлгілер таңдап алынатын тікқұбырлардың саны тікқұбырлардың олардың өтпелі тоттануы және қаялардың пайда болуы нәтижесінде апаттық жөндеуі жоқ болса, кемінде үш жағдай болуы тиіс.

Тұтас құймаланған тікқұбырлары бар жүйені тексе­ру кезінде үлгілер талдау үшін олардың үйасты қа­батындағы магистралдарға қосылу орындарында таңдап алынуы тиіс.

3.2.103 Тікқұбырлардан әр түрлі бөліктерде және үйдегі әр түрлі жылытқыш құралдарға өтетін үлгілер таң­дап алынатын сымдардың саны кемінде үшеу болуы тиіс.

3.2.104 Құбырлардың тоттанушылық қатты зақым­дануының максималды салыстырмалы тереңдігінің рұқсаттық шамасын жаңа құбырдың қабырғасының қалыңдығының 50%-іне тең етіп алу керек.

3.2.105 Тоттану-шөгімдік шөгінділері бар құбыр­лардың қимасының рұқсаттық шамасын пайдалануда болған құбырлардың гидравликалық есебіне сәйкес (абсолюттік кедір-бұдырлығының 0,75 мм шамасымен) алу керек. Бұл жағдайда рұқсаттық тарылу, %, құбырлар үшін мыналарды құрайды: d_y = 15 мм - 20; d_y = 20 мм - 15; d_y = 25 мм - 12; d_y = 32 мм - 10; d_y = 40 мм - 8; d_y = 50 мм - 6.

3.2.106 Конвекторлардың нақты алынған қима­сының рұқсаттық тарылуын жылытқыш құралдың жылу берілісінің рұқсаттық төмендетілуі шартынан ала оты­рып, 10% деп есептеу керек.

3.2.107 Құбырлардың металының тоттанушылық қатты зақымдануының салыстырмалы тереңдігі h_кор сол диаметр мен түрдегі (жеңіл, жай, күшейтілген) жаңа құбырдың қабырғасының қалыңдығының және жылыту жүйесінде құбырдың қабырғасының металының қал­дықты минималды қалыңдығының жаңа құбырдың қабырғасының қалыңдығының айырмасы ара қатысы­мен мына формула бойынша бағалануы тиіс:

 

                             (2)

 

мұнда h_нов — жаңа құбырдың қабырғасының қалыңдығы МСТ 3262-75^* бойынша алынады;

h_ост — құбыр қабырғасының жылыту жүйесінде пайдаланғаннан кейінгі кез келген қандай бір мерзімдегі минималды қалдықты қалыңдығы.

3.2.108 Тоттанушылық қатты зақымданудың макси­малды тереңдігін бағалау үшін жылыту жүйесінің тиісті элементінен (жеткізгіштер, тікқұбырлар, магистралдар) алынған ұзындығы 150…200 мм құбырдың үлгісін сырдан тазалау, пайда болғанды бойлықпен екі жартыға бөліп аралау қажет, осыдан кейін үлгінің бір жартысының ішкі беті металға дейін тоттану өнімдерінен тазалауға тартылады. Тазалауды үлгіні 5%-тік концентратты инги­бирленген тұзды (сульфаминді) қышқылда 20...30 минут бойына ұстау жолымен жүргізу керек. Химиялық өң­деуден кейін ішкі бет су ағысы астында металл щеткамен тазартылады. Егер тоттану өнімдері толық кетірілмесе, онда операцияны қайталау керек. Таяуышта бекітілген сағат типті ( онда бекітілген ине арқылы) индикатордың көмегімен тазартылғаннан кейін, 2-формула бойынша жаңа құбырдың қабырғасының қалыңдығынан процент­терде қайта есептелетін құбырдың ішкі қабырғасының тоттанушылық қатты зақымдануының максималды те­реңдігі миллиметр үлестерінде анықталады.

3.2.109 Құбырдың нақты алынған қимасының тоттану-шөгімдік шөгінділерінің өнімдерімен тарылу ша­масын d_вн мына формула бойынша бағалау керек:

 

                              (3)

 

мұнда d_отл  - шөгінділері бар құбырдың орташа ішкі диаметрі;

 - жаңа құбырдың оның сыртқы диаметріне сәйкес МСТ 3262  бойынша алынған ішкі диаметрі.

Шөгінділері бар құбырдың орташа ішкі диаметрі таяуышта бекітілген сағат типті индикатормен өлшеу нәтижесінде анықталуы тиіс, құбырдың қалыңдығы шө­гінділермен бірге үлгінің ұзындығы бойынша (тазартыл­маған жартысы) ұзындықтың әрбір 5…7 мм-і сайын болуы тиіс.

Өлшеулердің нәтижелері қосындыланады және қабырғаның қалыңдығының орташа арифметикалық мәні анықталады. Алынған нәтижелерден сол диаметр­дегі және түрдегі жаңа құбырдың қабырғасының қалың­дығы шегеріледі.

Шөгінді сақинасының екі еселенген орташа қа­лыңдығы құбырдың ішкі диаметрінің мәнінен шегеріледі, осымен шөгінділері бар құбырдың орташа диаметрі анықталады.

3.2.110 Құбырлардың күйін тексеруді келесі­дегідей ақауларды табудан бастау қажет:

- металл құбырлардағы қаяулар;

- бұрандалы қосылыстардағы қаяулар (ағын­дар);

- регистрлердің (сүлгікептіргіштердің) қыздырыл­мауы

3.2.111 Құбырдың күйін бағалау үшін үйдің тексе­рілетін жүйесінен ұзындығы 150...200 мм құбырлардың үлгілерін (немесе майысымдарды таңдап алуды) кесуді қамтамасыз ету қажет. Сонымен бірге үлгілер үйдің әр түрлі бөліктерінде орналасқан кемінде үш сүлгікептір­гіштерінен (су бөлгіш шүмекке қойылатын жеткізгіш) кесіп алынуы тиіс.

3.2.112 Үлгілерді таңдау және тасымалдау кезінде құбырлардағы тоттық шөгінділердің толық сақталушы­лығын қамтамасыз ету қажет. Тұтас құймаланған құ­бырлар жағдайларында тікқұбырлардан үлгілерді (майы­сымдарды) таңдауды үйдің үйасты (жертөлелік) қа­батында жүргізу керек. Кесіп алынған үлгілерге, үлгілермен бірге тоттану тереңдігін және құбырлардың нақты алынған қимасының өсуі дәрежесін анықтаудың зертханалық зерт­теулеріне жіберілетін төлқұжаттар құрастырылады.

3.2.113 Құбырлар үлгілерінің тоттануының мак­сималды салыстырмалы тереңдігінің рұқсаттық ша­масын жаңа құбырдың қалыңдығының 50%-іне тең етіп алу керек.

3.2.114 Тоттану-шөгімдік шөгінділері бар құбыр­лардың тарылуының рұқсаттық шамасын ретінде құ­бырлар үлгілерінің нақты алынған қимасының 30%-тен артық емес азаюын алу керек, осының нәтижесінде ҚНжЕ 2.04.01-85^* бойынша санитарлық құралдарда минималды еркін арынның шамасы қамтамасыз етіледі.

3.2.115 Зертханалық зерттеулердің материалдары сумен жабдықтау жүйесін күрделі жөндеудің жобалау тапсырмасына қосымша тіркеледі.

 

3.3 Ғимаратты сараптамалық тексеру

 

3.3.1 Ғимаратты сараптамалық тексеру келесі­дегідей кезеңдерден тұрады:

- дайындық, объектіні жалпы және толық тексеру;

- көтеруші құрылымдардың және бүтіндей алғанда, ғимараттардың, имараттардың беріктігінің, орнықты­лығының және деформациялығының есептері;

- техникалық есепті құрастыру.

3.3.2 Дайындық кезеңінде жобалау жүргізілген мұра­ғаттық материалдарды, нормаларды зерттеу, бастапқы деректерді және иллюстрациялық материалдарды жи­науды орындау керек.

3.3.3 Жұмыстарды орындауға арналған бастапқы деректер мыналар болып табылады:

- ғимарат қызметінің есептік мерзімінің уақыты өт­кені туралы анықтамасы бар техникалық тапсырма;

- түгендемелік әр қабаттық жоспарлар және ғи­маратқа арналған төлқұжат; бұл материалдар жоқ бол­ған жағдайда, мамандандырылған ұйым өлшеу сыз­баларын орындауы тиіс;

- пайдалану қызметі орындаған ғимаратты соңғы жалпы қараудың актісі (актінің жоқ болуы жұмыстарды орындамауға негіз болып табылмайды);

- құрылыс учаскесі туралы мәліметтер (шөкпелі топырақтар, жұмыс істелінетіндердің бар болуы және басқалар), тексеруді жүргізуші ұйым мұндай деректер болмаған жағдайда, оны өз бетінше алуы тиіс;

- мамандандырылған ұйыммен орындалған геоне­гіздікасты (бұл материалдардың жоқ болуы негіздіктің топырақтарының қасиеттерін анықтау жөніндегі жұмыс­тардың көлемін арттырады).

3.3.4 Жалпы тексеру ғимаратпен алдын ала та­ныстыру және құрылымды толық тексерудің бағдар­ламасын құрастыру үшін жүргізіледі. Жалпы тексеру кезінде келесідегідей жұмыстарды орындау қажет:

- ғимараттың құрылымдық сұлбасын белгілеу және көтеруші құрылымдарды жоспарда және биіктік бойынша орналасуын табу;

- төбелердің, есік және терезе блоктарының құры­лымдарын, баспалдақтарды, көтеруші құрылымдарды, қасбеттерді тұтастай қарауды және суретке түсіруді орындау;

- сенімді (0,95-тен төмен емес деңгейде) деректерді алу үшін құрылымдарды өндіру, ашу орындарын белгілеу;

- аумақтың жақын жатқан учаскелерінің, тік жай­ғасымдаудың ерекшеліктерін, аумақты абаттандыру күйін, беткі суларды әкетуді ұйымдастыруды зерттеу;

- ғимараттың жанындағы төселген жыралардың, көшкін аймақтардың және басқа қауіпті геологиялық құбылыстардың бар болуын анықтау;

- кварталдар құрылысындағы ғимараттың түтіндік, газ және желдету каналдарындағы тірек тұрғысынан алғандағы орналасуын бағалау.

3.3.5 Толық тексеру ғимараттың құрылымдық сұлбасын, элементтердің өлшемдерін, материалдардың және бүтіндей алғанда құрылымның күйін дәлдеу үшін орындалады.

Толық тексеру кезінде құрылымдарды және қосы­лыстардың түйіндерін ашу жұмыстарын өлшемдермен, сынамаларды алумен, деформацияларды тексерумен және бағалаумен, таңдап алынған сынамаларды сынау­мен, құрылымдардың, материалдардың, топырақтардың физикалық-механикалық сипаттамаларын және т.с.с анықтаумен орындау керек.

3.3.6 Жеке құрылымдардың және бүтіндей алғанда беріктігінің, орнықтылығының және деформациялығының есептері олардың нақты күйін ескере отырып, көтеруші қабілеттіліктің резервтерін табуға және апатсыз жұ­мыс­тың жалғастылығына болжам жасауға мүмкіндік береді.

Егер тексеру ғимараттың қабырғасында тоңдану және сулану орындарының бар екендігін тапса, онда жылутехникалық есептерді орындау қажеттігі туады. Нәтижелер жөндеу шараларын жүргізу бойынша ұсы­ныстар әзірлеу кезінде ескеріледі.

3.3.7 Сараптамалық тексеру жөніндегі техникалық есеп мыналарды құрауы тиіс:

- негізінде ол құрастырылған құжаттық деректер тізімі;

- имараттың тарихы;

- төңіректік жергілікті орынды және құрылыс учас­кесін суреттеу;

- ғимараттың жалпы күйін қасбеттердің және зақымданған құрылымдардың фотосуреттері арқылы сыртқы қарау бойынша суреттеу;

- жоспарлар мен кесінділердің сызбалары (өлшеу­лерді қоса алғанда);

- құрылымның ашу орындары көрсетілген таңбалау сызбалары;

- барлық құрылымдар мен ашу орындарының табиғи тозудың шамасы көрсетілген ақаулық ведомство­лары;

- жылутехникалық есептер (қажетті жағдайда);

- қолданыстағы жүктемелердің есебі және негіз­діктің, іргетастардың және көтеруші құрылымдардың тексеру есептері;

- ғимарат пен учаскенің шурфтар мен ұңғымалар түсірілген жоспарының сұлбасы, шурфтар мен ұңғыма­лардың кесінділері;

- учаскенің геологиялық және гидрогеологиялық шарттары, топырақтардың құрылыстық сипаттамасы, сейсмикалық және жылжудың болат астауы туралы мәліметтер;

- бүтіндей алғанда ғимараттың табиғи тозуын анық­тау;

- егер бар болса, ғимараттың апаттық күйінің се­бептерін талдау;

- тұжырымдамалар мен ұсыныстар.

3.3.8 Ғимараттардың іргетастары, егерде олардың тозуы келесідегідей ақаулармен сипатталса, 60% және одан артық табиғи тозу иеленеді:

- қабырғаның горизонталды сызықтарының қи­саюы;

- жеке учаскелердің шөгуі;

- терезе және есік ойықтарының қисаюлары;

- шығыңқы іргенің толық қирауы;

- топырақтың едәуір ісінуі.

Тексерулермен көрсетілген ақаулардың бар екендігін белгілейді, бұл жағдайда келесідегідей жұмыс­тарды орындайды:

- топырақтарды бұрғылаумен зерттеу;

- бақылау бұрама шегелерін ашу;

- гидрооқшаулаудың бар болуын және күйін тексеру;

- топырақтар мен судың зертханалық талдау­лары, іргетастардың материалын зертханалық зерттеулер;

- негіздіктер мен іргетастардың көтеруші қабілет­терінің тексеру есептері.

ҚР ҚНжЕ 2.02.05-2002, ҚНжЕ II-22-81 және ҚНжЕ 2.01.07-85^*-ке сәйкес ғимараттың іргетасының негіздігіне берілетін жүктемелер мен әсерлер ғимараттың құры­лымы мен негіздіктің бірлескен жұмысы ескеріліп бел­гіленеді.

3.3.9 Бақылау ұңғымалар санын 6-кесте бойынша анықтайды.

Іргетастардың құрылымдарын, өлшемдерін, мате­риалын тексеруге арналған бақылау шурфтарын ғима­ратқа 2...3-тен орнатады. Шурфтарды ашудың қолайлы­лығына байланысты сыртқы және ішкі жақтан жұлады.

3.3.10 Шурфтарды іргетастың табанынан 0,5 м-ге төменнен жұлады. Егер бұл деңгейде үйілген, бай­ланыссыз, бос және басқа әлсіз топырақтар табылса, бұл орында әлсіз топырақтың қабатының қалыңдығын анық­тау үшін ұңғыма салынуы тиіс.

Шурфтардың минималды өлшемін 7-кесте бойын­ша анықтайды.

Жалаң іргетастың ұзындығы 1 м-ден кем емес болуы тиіс.

3.3.11 Іргетастар мен негіздіктерді ашылған шурф шектерінде тексеру мынадай ретпен жүргізіледі:

- іргетас типін, оның жоспардағы пішінін, төсеудің өлшемдерін, тереңдігін, бұрын орындалған күшейтуді, сондай-ақ топтамаларды және жасанды негіздіктерді белгілейді;

- қалауды тас пен ертіндінің маркаларын механи­калық әдіспен анықтаумен зерттейді;

- топырақ пен қаланым материалының сынама­ларын таңдап алады;

- гидрооқшаулаудың бар екендігін белгілейді.

3.3.12 Топырақтардың физикалық-механикалық си­пат­тамаларын анықтау үшін бұзылған және бұзылмаған құрылымның жынысынан таңдап алу қажет. Сонымен бірге зертханалық жағдайларда топырақтың тығыз­дығын, көлемдік массасын және ылғалдылығын анық­тайды. Қажет жағдайда, сондай-ақ гигроскопикалық ылғалдылық, кеуектілік, гранулометрикалық құрам, иілім­ділік, су өткізбеушілік және басқалар анықталуы мүмкін.

3.3.13 Кірпіш, тас және ағаш қабырғалардың табиғи тозуы, егерде оның күйі келесідегідей белгілермен сипат­талса, 61% және одан артық бағаланады:

- қабырғалардың горизонталды және вертикалды сызықтарының елеулі қисаюы;

- қаланымның, блоктардың немесе панелдердің жаппай қирауы;

- уақытша бекітпелердің бар болуы;

- ұстындардың вертикалдан 3 см-ден артық ауытқуы;

- бөлме биіктігінен 1/50-ден артық ісіну;

- жіктердің 40 мм-ден артық тереңдікке мүжілуі;

- қорғаныстық қабаттың жарықтары мен қабаттары, темірбетон ұстындардың арматураларының тоттанула­ры мен кей жерлердегі үзілулері;

- ағаш қабырғалардың шірумен қатты зақымдануы.

3.3.14 Қабырғаларды, ұстындарды және көтеруші арақабырғаларды толық тексеру кезінде мыналарды жүргізеді:

- құрылымдардың табылған ақауларын суреттеу және оларды бағалау;

- құрылымның материалының беріктігін механи­калық анықтау;

- материалдың беріктігін зертханалық тексеру;

- құрылымның пайдалану жүктемелерінен түсетін әсерлерге беріктігін тексеру есебі;

- жылу техникалық есеп.

Құрылымның беріктігінің тексеру есебін ҚНжЕ II-22-81-ге сәйкес көтеруші қабілеттік, жарықшақтардың пайда болуы және ашылуы, деформациялар бойынша орын­дайды.

3.3.15 Тас қабырғалардың материалын бақылау бұрғылаумен анықтайды. Бұл үшін диаметрі 16...20 мм тасшегелерді және электр бұрғыларды қолданады.

3.3.16 Тексеру орнындағы қабырғаның материа­лының беріктігі Физдель, Кашкаров балғаларының не­месе ОҚҚҒЗИ құралымен анықталуы мүмкін. Қабырғаны ұрғылау беріктікті анықтаумен қатар кірпіштің ертіндімен ұстасуы сапасын белгілеуге, ертіндінің үгітілу және кірпіштің сырғымалық учаскелерін анықтауға мүмкіндік береді.

3.3.17 Қабырғалардың материалын зертханалық сынауларға арналған үлгілердің санын ғимараттың өлшеміне (9-кесте) байланысты белгілейді.

3.3.18 Құрастырмалы темірбетон аражабындардың, екі қабықтық илемдік панелдерден және құрастырмалы темірбетон төсемнен әзірленген аражабындардың, ағаш аражабындардың 60% және одан артық тозуын сипат­тайтын белгілер келесідегілер:

- майысымдар, әр жерлерде төменгі тақталардың бетонының құлауы;

- жоғары тақталардың қабырғаларының қабатталуы және жалаңдануы;

- тақталардағы көптеген терең жарықшақтар;

- тақталардың жазықтықтан ауытқуы;

- екі қабықтық темірбетон панельдердің 1/50-ден артық иілісі;

- темірбетон төсемдердің 1/80-нен артық, құрас­тырмалы және тұтас құймалы тұтас тақталардың 1/100-ге дейін иілістері:

- тұтасқұймалы және құрастырмалы темірбетон, металл арқалықтардың 1/150-ден артық иілістері;

- арматураның қимадан 10%-дан артық тоттануы;

- арқалықтар қимасының 10%-тен артық азаюы;

- ағаштың шірумен күшті зақымдануы;

- ағаш арқалықтар мен сырғауылдардың иілісі.

Аспаптық тексеру кезінде аражабынның мате­риалын және құрылымдық сұлбасын белгілеу, дефор­мациялар орындарын көріністік анықтау үшін алдын ала қарау жүргізіледі.

3.3.19 Темірбетон құрылымдардың арматурасының қимасын, тоғысты аражабындардағы металл элемент­тердің орналасуын және қимасын анықтауды ИСМ немесе ферроскоп құралдары көмегімен орындайды.

3.3.20 Тексеру процесінде мыналар анықталуы тиіс:

- көтеруші құрылымдардың орналасу орындары және өлшемдері;

- арқалықтар мен сырғауылдардың арқалықтары, олардың аралығындағы қашықтық.

3.3.21 Аражабынның материалының беріктігін үлгілерде зертханалық талдаумен, сондай-ақ, Физдель және Кашкаров балғаларымен, ОҚҚҒЗИ тапаншасымен және УКБ-1 ультрадыбыстық құралымен тексеру кезінде анықтайды.

3.3.22 Аражабынның тексеру есептерін құры­лымның материалында қолданыстағы жүктемелермен тудырылған нақты кернеулерді, жұмыс шартын және материалдың нақты беріктігін ескере отырып, белгілеу үшін жүргізеді. Аражабынның құрылымының материа­лына байланысты есепті ҚР ҚНжЕ 5.03-34-2005,                ҚР ҚНжЕ 5.04-23-2002 және ҚНжЕ 2.01.07-85^*-ке сәйкес орындайды.

3.3.23 Қажетті жағдайларда аражабынның эле­менттерінің беріктік сипаттамаларын анықтау үшін сынамалық жүктемемен сынақ өткізілуі мүмкін.

Жүктеудің сұлбасын әрбір жағдайда аражабынның құрылымдық сұлбасына сәйкес тағайындайды. Құры­лымды бақылау жүктемесімен q_к жүктейді. Меншікті салмағынан түсетін жүктеме зертханалық жолмен анық­талатын құрылымның материалының көлемдік салмағы бойынша есептеледі, сонымен бірге есептелген сал­маққа 1,1-ге тең асқынжүк коэффициентін енгізеді.

Уақытша жүктемені, ҚНжЕ 2.01.07-85^*-ке сәйкес бөл­менің осы түріне арналған жүктемелердің қолда­ныстағы нормаларынан шыға отырып, q_вр 1,2…1,3-ге тең сенім­ділік коэффициентімен алады.

3.3.24 Аражабындардың иілістерін П-1 иіліс өлше­гішпен, сондай-ақ арнайы бастырмамен нивелир­мен анық­талады.

3.3.25 Аражабынның материалының берік­тік сипат­тамаларын анықтау үшін, саны тағайындалатын тексе­рілетін алаңға байланысты (16-кесте) ашулар жү­зеге асы­рылады.

3.3.26 Балкондарды (лоджияларды), аралықтың 1/100-інен артық тақталардың иілістері, 2 мм-ден артық жарықшақтар, қабырғалардың олардың ұзын­дығынан 1/150-ден артық ісінуі бар болса, апаттық құрылым­дардарға жатқызады.

Балкондарды аспаптық тексеру кезінде мына­ларды жүзеге асырады: алдын ала қарау, ашуларды орындау, деформация сипатын белгілеу, құрылымды сынамалық жүктемемен сынау, тексеру есептерін орындау. Балкон­дардың құрылымдарының материа­лына байла­нысты олардың элементтерінің беріктік және деформациялық есебін ҚНжЕ 2.01.07-85*, ҚР ҚНжЕ 5.03-34-2005-ке сәйкес орындайды.

3.3.27 Қажетті жағдайларда балкондарды сына­малық жүктемемен сынауды аражабынды сынауға ұқсас жүргізіледі. Сонымен бірге балкондардың құрылымдық сұлбаларын және оларға байланысты болатын, көтеруші құрылымдарда қолданыстық жүктемелерден туатын кернеулер мен деформа­циялар ескеріледі.

3.3.28 Төбелердің элементтерін аспаптық тексеру аражабынды тексеру әдісіне ұқсас жүргізеді. Құрылыстық фермаларда немесе балкондарда 2 мм-ден артық жарықшақтар, тақталар мен арқалық­тардың 1/100 - ден артық иісілістері, 20%-інен артық алаңда тақталардың зақымдануы бар болса, төбе апатты ретінде баға­ла­нады. Тексеру кезінде кө­теруші құрылымдардың типі мен материалын белгілейді, көтеруші құрылым­дардың мате­риалының беріктік сипаттамаларын зерт­ханаларды жүр­гізеді, төбелердің элементтеріндегі қолданыстағы жүкте­ме­лерден түсетін кернеулердің тексеру есептерін орындайды.

3.3.29 Аралықтың 1/150-іне дейін иілістер, жергілікті қираулар, болат көлбеу арқалықтардың, олардың алаңшалармен байланысын әлсірететін иілістер, ағаш баспалдақтардың құрылымдарындағы шабындылардың қирауы, ағаш элементтердің шіруі бар болса, бас­палдақтардың күйін апаттыға жат­қызады. Баспал­дақтарды аспаптық тексеру проце­сінде көтеруші құры­лымдарды сыртқы қарауды жүргізеді, қажетті жағдайда зертханалық талдау үшін материалдардың сынамасын алу арқылы ашуды жүргізеді, тексеру есебін орындайды.

3.3.30 Баспалдақтардың көтеруші құры­лымда­ры­ның иілістерін П-1 иілісөлшегішпен, сондай-ақ арнайы бастырма арқылы нивелирмен анық­тайды.

3.3.31 Ағаш көтеруші құрылымдарды зерттеу жөнін­дегі жұмыстардың құрамына ағаштың сапасын ағаштың түсін, беріктігін өзгерту, сондай-ақ зақы­м­дардың шекара­ларын белгілеу үшін ағаштың тірек­шесін суырып алуға мүмкіндік беретін электр­бұрғымен немесе қуыс бұрғымен бұрғылаумен анықтау кіреді.

3.3.32 Ғимараттың негіздіктері мен іргетастарының деформацияларын әдістемесіне келе­сідегідей жұмыстар кіреді.

Жұмыс басталар алдында орында реко­гнос­ци­ровка орындалады.

Рекогносцировканың мақсаты: құрылымның күйі, жарықшақтардың бар болуы мен сипаты туралы мәлі­меттерді жинау; күйбелгілердің орналасуы мен құры­лымын белгілеу; деформациялардың пайда болу себеп­терін табу.

Рекогносцировканың нәтижелері бойынша мыналар құрастырылуы тиіс:

- үй иелелігінің және ғимараттың қысқаша сипат­тамалары;

- топырақтардың сипаттамалары мен күйін сурет­теу;

- геодезиялық белгілерді салу орындарын суреттеу, оларды таңдауды негіздеу;

- белгіленген  өлшеуші тораптардың үлгілі сұлбасы;

- жарықшақтардың бар болуы және күйбе­лгілерін орнату орындары.

Мұнан кейін ғимараттың негіздіктері мен іргетас­тарының деформацияларын анықтау жөніндегі жұмыс бағдарламасы құрастырылады.

Жұмыс бағдарламасы жұмыстардың күнтізбелік жоспары қоса салынатын қысқаша түсіндірбелік жазба­хаттан тұрады.

Түсіндірмелік жазбахатта мыналар көрсетіледі:

- бақылаулардың мақсаттары мен міндеттері;

- негіздіктің инженерлік-геологиялық шарттары;

- жобаланатын белгілердің саны және деформа­ция­ларды өлшеуге арналған олардың түрі;

- өлшеудің аспаптары мен тәсілдері;

- өлшеудің нәтижелерін өңдеу тәртібі;

- есепті бақылау нәтижелері бойынша құрастыру.

3.3.33 Негіздіктер мен іргетастардың шөкпелерін және деформацияларын бақылауды, егерде өлшеудің үш циклы барысында олардың шамаларын өлшеу өлшеудің берілген дәлдігі шектерінде ауытқыса, тоқтатады.

3.3.34 Вертикалды жылжуларды (шөкпелер, көтері­лімдер және т.с.с.) өлшеулер өлшеу дәлдігімен - өлшеу­дің екі циклынан тұратын орташаквадраттық қате шама­сымен сипатталатын мынадай үш класқа бөлінеді:

І класс үшін ±1 мм;

II класс үшін ±2 мм;

III класс үшін ±3 мм.

Сығылған топырақтарда салынған ғимараттар үшін шөгінділер мен шөкпелерді дәлдіктің ІІ класымен өлшейді.

3.3.35 Бастапқы реперлерді орналастыру, құрылым­дау және орнату келесідегідей ретпен орындалады:

- жұмыс басталар алдында шөгінділерді өлшеу бойынша тоңдану тереңдігінен төмен салынған топы­рақтық геодезиялық белгіні орнатады.

- топырақтық репер металл немесе темірбетон болуы мүмкін; ғимаратқа жақын жерде топырақтардың тоңдануынан салыным тереңдігі төмен металл немесе темірбетон имараттар бар болса, олар топырақтық ре­перлер ретінде пайдалануы мүмкін;

- көрші ғимараттардың қабырғаларына салынған реперлерді пайдалану мүмкіндігі;

- топырақты реперлердің саны - үштен кем емес, қабырғалықтың саны - төрттен кем емес;

- қабырғалық реперлерді салу кезінде ғимарат көрінетін деформациялар иеленбеуі және белгілерді салғанға дейін 5 және онан артық жыл бұрын салынған болуы тиіс.

3.3.36 Маркалардың орналасуы, құрылғылануы және орнатылуы келесідегідей талаптармен орындалады:

- маркаларды, оларды ғимараттардың бұрышта­рында, көлденең және бойлық түйісу орындарында орналастыра отырып, шамамен бір деңгейде орнатады;

- маркалардың орналасу орнын ғимараттың жос­парында 1:100…1:500 масштабында орындалған шарт­ты белгілермен (мәселен, <-- ) белгілейді;

- әр маркаға нөмір тағайындалады.

3.3.37 Шөгінділерді ІІ класты геометриялық ниве­лирлеумен мыналарды орындау керек:

- нивелирлеу жүрісін реперден бастайды және соның өзінде немесе басқа реперде аяқтайды; аспалы жүрістегі станциялардың саны 2-ден артық болуына жол берілмейді;

- нысаналау сәулесінің ұзындығы 20 см-ден артық болмауы тиіс; нысаналау сәулесінің биіктігі жер бетінен 0,5 м-ден кем болмауы тиіс;

- тұйық жүрісті орындағаннан кейін оның сәй­кессіздіктеріі есептеледі; ол рұқсаттық сәйкессіздіктен f"_n артпауы тиіс.

3.3.38 Өлшеулердің нәтижелерін өңдеу келе­сіде­гідей ретпен жүргізіледі:

- алаңдық өлшеулерді аяқтағаннан кейін маракалар және реперлер аралығындағы артуларды есептейді және есептелген артуларды, алынған және рұқсаттық сәйкес­сіздіктерді көшіріп жазып алатын нивелирлік жүрістердің сұлбасын құрастырады; дөңгелектеуді келесідегідей ша­маларға дейін жүргізеді:

 

- арту …............... 0,1 мм;

- белгілер………. 1 мм;

- шөгінді ………... 1 мм;

- әр марканың астындағы іргетастардың шөкпелерін осы марканың өлшеудің соңғы циклында алынған белгісі мен бірінші циклда алынған белгінің арасындағы айырым ретінде есептейді;

- іргетастардың жоспарында әр марканың нөмірінің астына олардың шөкпелерінің шамасын мм-де жазады;

- шөкпелер ведомості негізінде шөкпелердің орта­шаапталық, орташаайлық жылдамдықтарының ведомос­тілері құрастырылады;

- жаншылған жағдайларда шөкпелерді анықтау үшін гидстатикалық нивелирлеуді пайдаланады.

3.3.39 Жарықшақтарды бақылауға арналған ба­қылауларды келесідегідей шарттарды сақтай отырып, жүзеге асырады:

- әрбір жарықшақта үлкен ашылудың орнында күйбелгі орнатылады;

- жарықшақтарға арналған бақылауларды олардың ашылкының тоқталу сәтіне дейін жүргізеді; әрбір қарауда жарықшақтың ұшының жайғасуын сырмен жағылған ақ бояумен немесе өткір аспаппен белгілейді; әрбір ақ бояу жанында қарау күнін қояды;

- жарықшақтардың орналасуын жалпы түрдегі сызбаларға сұлбалықпен түсіреді;

- әрбір жарықшаққа оның ашылуының графигі құрас­тырылады;

- саңылауларға және күйбелгілерге қараудың графигіне сәйкес акт құрастырылады; актіде мыналар көрсетіледі:

- қарау күні;

- қарауды жүргізген тұлғалардың аты-жөндері мен лауазымдары;

- жарықшақтар мен күйбелгілер көрсетілген сызбалар;

- жарықшақтар мен күйбелгілердің қарау кезіндегі күйі және қираған күйбелгілерді жаңалармен ауыстыру туралы мәліметтер;

- жаңа күйбелгілердің жоқ болуы немесе бар болуы туралы мәліметтер.

3.3.40 Тұрғын және қоғамдық ғимараттарды апат­тылар санатына жатқызу тәртібіне келесідегідей жұ­мыстар кіреді.

Тұрақты тұруға жарамсыз үйлер мен тұрғын бөлмелер­дің алдын ала тізімдері мынадай реттерде құрас­тырылады:

- тұрғын үйлердің күйлерін маман­дандырылған жобалау ұйымымен мерзімдік тексеру кезінде;

- үй қорын жоспарлық тұтас қарау кезінде - жергілікті техникалық түгендеу бюросымен;

- тұрғын үйді жоспарлық қарау кезінде  - тұрғын үй-пайдалану ұйымымен.

Алдын ала тізімдер тұрғын үй-пайдалану ұйы­мына, үй (онан әрі - үйдің иесі) балансында тұрған кәсіпорынға жолданады

Тұрғын үйді (бөлмені) немесе қоғамдық ғима­ратты апатты деп тану туралы актіні дайындауды ведомство­аралық ведомствомен жүргізіледі.

Ведомствоаралық комиссиия өз жұмысын, құры­лым­ның иесінің өтініші негізінде, ол комиссияны шақыру қажет деп санайтын себептерді көрсете отырып, жүзеге асырады.

Ведомствоаралық комиссияда тұрғын үйдің немесе тұрғын бөлменің, қоғамдық ғимараттың апаттылығы туралы мәселені қарау үшін құрылыстың иесі комис­сияның сұрауы бойынша мыналарды ұсынуға міндетті:

- мамандандырылған жобалау ұйымы дайындалған құрылымның күйі, жөндеу жұмыстарының орындылығы мен құны, жайғасымдау, қайта құрылғылау туралы тех­никалық  қорытынды;

- техникалық түгендеу бюросының (өтініш білді­рілген күннің деректері бойынша), негізгі құрылымдық элементтердің және бүтіндей алғанда ғимараттың не­месе жеке бөлменің табиғи тозуы көрсетіліп, дайындаған ғимараттың төлқұжаты;

- техникалық түгендеу бюросымен немесе маман­дандырылған жобалау ұйымымен дайындалған бөлме­лердің тиісті жоспарлары мен кесінділері;

- соңғы 3 жылда ғимаратты (бөлмені) жалпы қарау­дың, осы кезеңде орындалған жөндеу жұмыстары мен көлемдері көрсетілген актілері.

Азаматтарды апаттық жағдайлардан шұғыл түрде жаңа жерге қоныстандыру қажеттігі кезінде немесе адам­дардың денсаулығына өте қауіпті факторлар табылса, жаңа жерге қоныстандыруды комиссия актісін немесе құрылыс құрылымдарын тексерудің хаттамасын алған күні ресімдеу қажет.

Ғимаратты апаттылар санатына жатқызу туралы соңғы шешім [22]-ге сәйкес қабылданады.

 

3.4 Күрделі жөнделген (қайта құрылымданған) ғимараттың техникалық күйін аспаптық қабылдау бақылауы

 

3.4.1 Ғимараттың, пәтерлердің (бөлмелердің) ас­паптық қабылдау бақылауы құрылымның және инже­нерлік жабдықтың ақаулары мен зақымдарын, сондай-ақ істелініп бітпегендерді және жобаның және нормативтік құжаттардың талаптарынан шегінушіліктерді белгілеу мақсатымен жүргізіледі.

3.4.2 Пәтерлерде (бөлмелерде) және бүтіндей ал­ғанда,  ғимараттарда жұмыстарды жүргізудің тәртібі, күрделі жөн­деу алдында жүргізілген тексеру процесінде белгі­ленген ақаулар мен зақымдардың көлемінен және сипаты­нан шыға отырып, анықталады.

3.4.3 Аспаптық қабылдау бақылауы таңдау арқылы жүргізілуі тиіс. Бақылауға жататын пәтерлердің (бөл­мелердің) санын, 20-кесте бойынша олардың ғима­рат­тағы жалпы санынан шыға отырып, анықтау керек.

Ғимараттың бөлігін баспалдақ торында, шатырда, шатырастында, үйасты қабатында (техникалық еденас­тында) өлшеулер жүргізу үшін еркін таңдап алуға бо­лады.

3.4.4 Пәтерлерді (бөлмелерді) және бүтіндей ал­ғанда ғимараттарды пайдалануға кедергі жасайтын жол берілуге тиіс емес ақаулар мен зақымдарды табу кезінде осы параметрлерді тұтас тексеру жүргізіледі.

3.4.5 Инженерлік жабдықтың аспаптық бақы­лауы пайдалану режимінде жұмыс істейтін, сыртқы тораптарға қосылған жүйелерде жүзеге асырылады. Жазғы уақытта мұндай жұмыс жүйелерді толтырумен және қысыммен сынаумен орындалады; мұнан өзге, суды жүйеде айна­лымдау арқылы қыздыру жүргізіледі.

Бақылау нормалары ретінде параметрлердің мак­си­малды және минималды мәндері, олардың ауыт­қуларының төменгі және жоғарғы шектері, сондай-ақ таңдауда ақаулық бірліктердің сипат­тайтын қабылдау және ақаулау саны қызмет атқарады.

 

20 - к е с т е - Бөлмелер мен пәтерлердің күйлерін бақылауға арналған таңдаулардың шамалары

 

 

Босатудың бұзылуы параметрдің өлшенген мәні белгіленген жоғарғы және төменгі шектік ауытқуынан өлшеудің қателігі шамасынан неғұрлым артқан жағдай саналады.

3.4.6 Аспаптық қабылдау бақылауында орын­далған құрылымдардың және өлшемдер көлемінің тізімі 21-кес­те бойынша алу керек.

3.4.7 Аспаптық қабылдау бақылауының нәти­же­лерін журналға жазу қажет. Алынған деректер негізінде ғимараттың күйі туралы техникалық қорытынды құрас­тырылады (В, Г қосымшалары, ұсынылатын).

3.4.8 Көтеруші және қоршау құрылымдарының ақау­ларын және зақымдарын, шөкпелерді, жарықшақтарды, иілістерді табу кезінде, оларды күйбелгілерін, реперлерді орнату жолымен онан әрі жүйелі бақылау мүмкіндігін қамтамасыз ету керек және көрсетілген құрылымдарды мамандандырылған ұйыммен техникалық күйін сараптық бағалау үшін толық аспаптық тексеруді жүргізуге өтінімді жолдау керек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

21 - к е с т е - Ғимаратты қабылдау бақылауының параметрлері

 

 

21 - кестенің жалғасы

 

 

21 - кестенің жалғасы

 

 

21 - кестенің  соңы

 

 

3.4.9 Аспаптық қабылдау бақылауының материал­дары құрылыс-жинақтау (жөндеу-құрылыс) жұмыста­рының құрылыстық нормалар және ережелерге сәйкес­тігін анықтау кезінде жұмыс комиссиясының актісіне қоса тіркелелтін ақаулар мен істеліп бітпегендер актісін құрастыру кезінде пайдаланады, сондай-ақ ғимаратты онан әрі пайдалануға арналған бастапқы деректер болып табылады.

 

4 имараттарды техникалық тексеру

 

4.1 Имараттарды техникалық тексерудің жалпы әдістемесі

 

4.1.1 Имараттарды (негізгі өндірістің ғимараты, ар­найы ғимараттар және инженерлік имараттар) техни­калық тексерудің жалпы әдістемесі келесідегідей кезең­дерден тұрады:

- имараттарды алдын ала тексеру;

- имараттарды толық аспаптық тексеру.

4.1.2 Имараттарды алдын ала тексеруге мыналар кіреді:

- техникалық құжаттаманы зерттеу;

- бар және келешектегі технологиялық процесстің, пайдалану режимдерінің ерекшеліктерімен танысу;

- құрылымды алдын ала тексеру;

- түйіндесулердің анық апаттық немесе апат алды­лық күйде болатын және оларды уақытша бекіту, олардың орналасу аймағында адамдар мен жабдық­тардың болуына арналған қауіпсіз шарттарды қам­тамасыз ету жөніндегі кезек күттірмейтін шараларды қабылдауды талап ететін құрылымдық элементтерін табу;

- толық заттық қарау, құрылымдарды өлшеу, көріністік бақыланған ақауларды, зақымдарды табу және бекіту;

- құрылымның техникалық күйін көріністік ба­қыланған ақаулардың, зақымдардың жиынтығы мен сипаты бойынша шамамен бағалау;

- толық аспаптық тексеруге арналған таңдамалы учаскелерді анықтау (таңдамалы учаскелер құрылым­дарды сынаудың қажетті түрлеріне арналған МСТ-тың талаптарына сәйкес көтеруші құрылымдардың түрі мен күйіне байланысты анықталады);

Апаттық күйде болатын құрылымдарды тапқан жағдайда, бірінші кезекте қауіпсіздікті қамтамасыз ететін шараларды орындау керек (адамдардың құлауы мүмкін аймаққа енуін болдырмау, құрылымның құлауын бол­дырмайтын уақытша бекітпелерді орнату және т.с.с.).

4.1.3 Имаратты алдын ала тексеру процесінде келесідегілердің дамуының бар екендігі, сипаты және дәрежесі белгіленеді:

- құрылымдарды дайындауға байланысты ақау­лардың;

- құрылымдарды тұрғызуға байланысты ақаулардың;

- жобаның кемшіліктерімен байланыстырылған ақау­лардың;

- жобамен қарастырылмаған статикалық жән

- динамикалық күштік әсерлерден болатын зақымдардың; сондай-ақ құрылымды пайдаланудың ережелерінің бұзылуларымен туатын ақаулар мен зақымдардың.

4.1.4 Алдын ала тексеру процесінде қауіпті деформациялар, ақаулар, зақымдар және құрылым­ның болуы мүмкін қирауының өзге белгілері табылса, мамандандырылған ұйымның жетекшісі шұғыл түрде жазбаша нысанда бұл туралы тапсырыс берушіні хабардар етеді және хабарлау қағазының көшірмесін ҚР ТЖА-ның аумақтық органына жолдайды.

4.1.5 Имараттарды техникалық тексеру кезінде құрылымдардың ақаулары мен зақымдарының қауіп­тілігінің санаты келесідегідей белгілермен белгіленеді:

А - ерекше жауапты элементтер мен қосылыс­тардың қираудың қауіптілігін білдіретін ақаулары мен зақымдары (егер тексеру нәтижесінде А тобының зақым­дары табылса, онда құрылымның тиісті бөлігін тез арада пайдаланудан қажетті жөндеуді немесе күшейтуді орын­дағанға дейін шығару керек);

Б - қарау сәтінде құрылымның қирауына қауіп төндірмейтін, бірақ кейініректе өзге элементтердің зақымдануын тудыратын және зақымның дамуы кезінде А санатына өтетін ақаулар мен зақымдар;

В - кейінгі дамуында өзге элементтер мен құ­рылымдарға әсер ете алмайтын жергілікті сипатты ақау­лар мен зақымдар (қосалқы құрылымдардың, алаң­шалардың зақымдары, жергілікті иілістер және кернел­меген құрылымдардың батырылмалары және т.с.с.).

Алдын ала тексеру,ереже бойынша, тұтас болуы тиіс.

4.1.6 Толық тексеруді ғимараттың техникалық күйін бағалауға арналған қажетті және жеткілікті ақпараттарды алу, құрылымның нақты көтеруші қабілеттіктерін табу, ғимаратты онан әрі пайдалану және құрылымды күшейту мүмкіндігі туралы мәселені шешу көмегімен жүргізеді.

Толық тексерудің көлемін алдын ала тексеру барысында алынған ақпараттардың негізінде жоспар­лайды.

4.1.7 Толық тексерудің міндеттері мыналар болып табылады:

- инженерлік-геодезиялық, инженерлік-геологиялық және инженерлік-гидрометеорологиялық ізденістер;

- тексерілетін ғимараттың, имараттың құрылымдық және көлемдік-жайғасымдық шешімдерін, қолданылатын материалдардың беріктік сипаттамаларын, арматура­лардың параметрлерін және т.с.с. белгілеу;

- ғимараттар элементтерінің деформацияларын анықтау

- қолданыстағы жүктемелерді және олардың қайта құрылымдаудан кейінгі өзгеруін анықтау.

4.1.8 Құрылымдық және көлемдік-жайғасымдық шешімдерді табуды қолда бар жобалау-техникалық құжаттамасын және бақылау өлшемдерін пайдалану арқылы орындау керек. Өлшеулер үшін орамды өлшегіштер, тіктегіштер немесе геодезиялық аспаптар қолданылады. Қайсы бір сызбалар жоқ болса, өлшеу сызбаларын немесе нобайларды құрастыру керек. Орындалған жұмыстардың нәтижесінде нақты көтеруші жүйе, сондай-ақ көтеруші элементтер және олардың көтерушілермен байланысы табылуы тиіс.

4.1.9 Толық тексеру мақсатына байланысты таң­дамалы немесе толық болуы мүмкін.

4.1.10 Таңдамалы тексеру көлемі осыған ұқсас жағдайлардағы бір типті құрылымдарды пайдалану тәжірибесі ескеріліп, тағайындалады. Бұл жағдайда тексеруге бір типті құрылмалардың 20% - інен кем емесі; соның ішінде кернеулер дәрежесі бойынша барынша қолайсыз жағдайларда, әсіресе, болуы мүмкін меха­никалық зақымдар, сыртқы орта әсерінің жемірлігі бар, жоғарылатылған дірілді және т.с.с. аймақтарда болатын барлық элементтер жатады.

4.1.11 Таңдамалы тексеру оны орындау процесінде келесідегілер табылса, толыққа ауысты­рылуы тиіс:

- техникалық күй параметрлерін өлшеу мәнінің, материалдардың қасиеттерінің, қоршаған орта жемірлігі дәрежелерінің, жүктеу шарттарының айқын тең еместігі;

- құрылымның көтеруші қабілеттілігін және пай­даланушылық жарамдылығын айтарлықтай төменде­тетін ақаулардың және зақымдардың бар болуы (жарық­шақтар, үлкен иілістер, элементтер мен қосылыстардың айтарлықтай тоттанушылық тозуы және т.с.с.) .

4.1.12 Негіздіктер мен іргетастарды толық тексеруге дайындық, алаңдық және камеральды кезеңдер кіреді.

Дайындық кезеңіне келесідегідей жұмыстар кіреді:

- өткен жылдардағы тексерілетін алаңшадағы ин­женерлік-геологиялық, гидрогеологиялық және техника­лық зерттеулер материалдарын зерттеу;

- шөкпелерді бақылау журналдарын зерттеу;

- адамның алаңшаның және барлық ауданның шектеріндегі инженерлік қызметін зерттеу.

Алаңдық кезеңнің жұмыстарының құрамына мыналар кіреді:

- іргетастарды ашуға арналған шурфтарды салу;

- іргетастардың күйін баяндау;

- іргетастардың материалдарының үлгілерін зертха­налық зерттеулер үшін таңдап алу;

- іргетастардың материалдарының беріктігін бақы­лаудың қиратушы және қиратпайтын әдістерімен бағалау;

- топырақ суларын (тексерілетін алаңның 500 м² - ына 1 кг ) таңдап алу.

4.1.13 Тексеруге арналған өндірімдердің саны ғимараттың, имараттың көлемдік-жайғасымдық және құрылымдық шешімдеріне, оның техникалық күйіне және пайдалану шарттарына сәйкес тағайындалады.

4.1.14 Алаңдық жұмыстардың материалдары ірге­тастардың және тоттануға қарсы қорғаныс материал­дарын олардың күйін көріністік бағалау және үлгілерді таңдап және сынау орындарын көрсету арқылы толық суреттеуді, табылған ақауларды суреттеуді құрайды.

4.1.15 Негіздіктер мен іргетастарды толық тексе­рудің нәтижелері мыналарды құрауы тиіс:

- объектілерді қысқаша суреттеу;

- тексерілетін ғимараттың алаңшасының инже­нерлік-геологиялық және гидрогеологиялық сипатта­маларын, учаскенің геологиялық кесінділерін қоса алғанда;

- топырақ суларының қозғалысы бағыты, олар­дың ластану көздері жөніндегі деректер;

- ғимараттың жерүстілік бөлігінің құрылыстық құрылымдарының күйі ескерілген тұжырымдамалар мен тиісті ұсыныстар.

4.1.16 Сыртқы қабырғаларды толық тексеруге келесідегідей жұмыстар кіреді:

- құрылымдарды және олардың ақауларын баян­дау арқылы көріністік қарау;

- құрылымдардың элементтерін және олардың учаскелерін аспаптық қарау;

- құрылымдардан сынамаларды және үлгілерді таңдап алу және оларды зертханалық зерттеу, қа­бырғалардың температуралық-ылғалдылық режим­дерінің есептері.

4.1.17 Құрылымдарды көріністік қарау кезінде мыналарды анықтау керек:

- қабырғалардың материалының және құрылы­мының түрін;

- қалау типін, жіктердің қалыңдығын;

- панелдік қабырғалар үшін - панелдердің тип­терін, салмалы бөлшектердің бар болуы мен күйі;

- фермалардың, сырғауыолардың, арқалықтар­дың, тақталардың қабырғаға тірелу учаскелерінің күйі;

- шөгу және температуралық жіктердің күйі;

- ақаулы учаскеклердің, жарықшақтардың, вер­тикалдан ауытқудың бар болуы;

- фактуралық және қорғаныстық қабаттардың қирауы, жіктердің өтушілігі;

- панелдердің арматурасы мен салмалы бөл­шектерінің тоттануы;

- тұзданулар, ағу іздері, конденсат, шаңдар, себілме сулар және олардың таралуы пайда болу себептері;

- терезелік және есіктік ойықтардың түйінде­сулерінің түйістері мен түйіндерінің, жиектеулерінің күйі;

- горизонталды гидрооқшаулаудың түрі мен күйі, оның ернеуге қатысты алғандағы орналасуы.

4.1.18 Аспаптық тексеруге қабырғалар мате­риалының физикалық-механикалық сипаттамаларын анықтау және олардың жылу техникалық көрсет­кіштері кіреді.

4.1.19 Материалдардың сынамаларын таңдау­ды, егер бұл әлсіреті тудырмаса, аралықтардан, ал басқа жағдайда - қалаудан жүргізген орынды. Сығу және ию кезінде беріктікке сынау үшін қырлары мен бұрыштары қирамаған бүтін кірпіштерді таңдап алу керек.

4.1.20 Кірпіштік қалаудың жіктеріндегі қирау тереңдігі диаметрі 5...6 мм шыбықтың көмегімен анықталады.

4.1.21 Қабырғалардың ылғалдылық күйі және олардың химиялық құрамы сынамаларды қабаттық таңдап алу және оларды талдау жолымен анық­талады.Сынамаларды таңдауды күзгі және көктемгі кезеңдерде жүргізу қажет. Сондай-ақ сынамаларды қыстың және жаздың ортасында да таңдаған дұрыс. Қабырғалардың материалының сынамаларын қабыр­ғаның ширегі арқылы, сондай-ақ сыртқы және ішкі беттерден, қабатты құрылымдарда - барлық қабат­тардан таңдап алады.

4.1.22 Зертханалық жағдайларда осы өндіріске сипатты ылғалдылық, көлемдік масса, сынама­лардың су сіңіруі, сондай-ақ су сорудың сутекті көрсеткіші pH, химиялық реагенттердің саны, ері­тілген тұздардың саны мен құрамы анықталады.

4.1.23 Қоршау құрылымдарының жылу техни­калық қасиеті, ереже бойынша, жылдың суық кезінде зерттеледі. Бұл жағдайда ішкі және сыртқы ауаның температурасы, қоршаудың бетінің ішкі және сыртқы ауаның температурасы, қоршау арқылы жылу ағыны өлшенеді. Өлшеу еденнен 1,5 м биіктікте тұйық қабырғаларда ортада, ойықтары бар қабыр­ғаларда  - ойықтар немесе ойықтар мен бұрыштар аралық­тарының ортасында жүргізіледі.

Қоршау құрылымдарының жылулық кедергісінің натуралық зерттеулер деректері бойынша шамасы 24-формула бойынша анықталады:

 

,           (4)

мұнда - өлшенген жылу ағыны (ккал/м² ×сағ.);

∆t - ішкі және сыртқы ауа температураларының айырымы (^оС);

∆r- қоршаудың ішкі және сыртқы беттерінің температураларының айырымы (^оС);

- жылуөлшегіштің жылулық кедергісі (м² ∙ сағ. ∙ ^оС/ккал).

4.1.24 Температуралық-ылғалдылық режимі және тексеру есептері нәтижелері бойынша қор­шаудың жылу техникалық көрсеткіштерінің нормалар талаптарына сәйкестігі туралы қорытынды жа­салады.

4.1.25 Көтеруші тас құрылымдардағы жарықшақ­тарды қаланымның сығу кезіндегі жүктеме астындағы жұмысы бағытынан бағалау керек.

Жарықшақтардың дамуының уақыт өту бары­сындағы динамикасын айқындау үшін күйбелгілер орнатылады.

4.1.26 Жабынды толық тексеруге келесідегідей жұмыстар кіреді:

- құрылымдарды және олардың ақауларын баян­дау арқылы көріністік қарау;

- құрылымдардың элементтерін және олардың учаскелерін аспаптық қарау;

- құрылымдардан сынамаларды және үлгілерді таңдап алу және оларды зертханалық зерттеу;

- жабындардың зерттеу материалдары негі­зіндегі температуралық-ылғалдылық режимдерінің есептері.

4.1.27 Жабынның көріністік қарауын шатырлар жағынан да, сондай-ақ бөлмелер жағынан жүргізеді. Қарау кезінде мыналарды анықтайды:

- көтеруші негіздіктің төменгі бетінің күйі;

- жабынның материалы мен құрылымының түрі, шатырдың типі және ернеулік тұйіндердің құрылымы;

- салмалы бөлшектер мен бекітпелердің бар болуы мен күйі, панелдер мен даналық материалдар аралығындағы жіктерді толтырудың сапасы мен толтырылуы;

- шөкпе және температуралық жіктердің күйі;

- қорғаныстық жабындардың күй;

- ақаулы учаскелердің, тұзданулардың, ағу іздерінің, конденсаттың, шаңдардың бар болуы және таралуы және пайда болу себептері.

4.1.28 Жабынның ашу сану зерттеулердің нақты міндеттеріне сәйкес тағайындалады.

4.1.29 Шатырдың қорғаныстық қабатын тексеру кезінде температуралық тербелістер, күн сәулеленуі және атмосфералық жауын-шашындар нәтижесінде болатын оның негізгі ақаулары мен зақымдары та­былады.

4.1.30 Ауалық ортаның параметрлерін натура­лық өлшеу деректері бойынша құрылыстық құры­лымдар аймағында нормалар талаптарына сәйкес жылу техникалық есептері орындалады және жа­бынның пайдалану шарттарына сәйкестігі белгі­ленеді.

4.1.31 Бетон және темірбетон құрылымдарды толық тексеруге келесідегідей жұмыстар кіреді:

- көріністік қарау;

- құрылымдарды немесе олардың учаскелерін аспапты тексеру;

- құрылымдардан таңдап алынған үлгілерді зертханалық зерттеу;

- алынған нәтижелерді өңдеу.

Көріністік қарау кезінде көрінетін ақаулары бар құрылымдар мен олардың учаскелері, сондай-ақ пайдаланудың неғұрлым қолайсыз жағдайларында

4.1.32 Көріністік қарау нәтижелері бойынша алға қойылған міндеттерге сәйкес аспаптық тексеру жос­парланады.

Темірбетон құрылымдарды көріністік қарау ке­зінде мыналар табылады:

- қорғаныстық жабындардың күйі;

- ылғалданған учаскелер мен тұзданулардың бетінің бар болуы;

- бетонның жарықшақтарының және сынықта­рының, сондай-ақ оның тоттану қатты зақымда­нуының тереңдігі.

4.1.33 Сылақтарды, жағымдарды, жылу оқшау­лауды және қорғаныстық экрандарды тексеру кезінде қирату сипаты мен қираған учаскелердің шамасы табылады. Қорғаныстық жабындардың оларға бе­рілген жемірлі ортаның әсеріне сенімділігі қорға­ныстық жабындарды кетіргеннен кейінгі құрылым бетоны күйі бойынша анықталады.

4.1.34 Құрылым бетонында ылғалданған учас­келер мен беттік тұзданулар бар болса, бұл учас­келердің шамалары және олардың пайда болу себеп­тері анықталады.

4.1.35 Көтеруші құрылымдардың бетонының жарықшақтары мен қирауын ашық беттерді қарау жолымен, сондай-ақ қорғаныстық жабындардың құ­рылымынан таңдамалы алу жолымен табу қажет. Бұл жағдайда жарықшақтардың жағдайы, олардың бағыты, ашылуының және тереңдігінің шамасы анық­талады.

4.1.36 Темірбетон көтеруші құрылымдарды аспаптық тексеруге бетонның беріктік және дефор­мациялық сипаттамаларын анықтау; арматураның және салмалы бөлшектердің тоттану қирауының дәрежелері; бетонның физикалық-химиялық сипат­тамалары; бетонның ылғалдылық күйі; құрылымның температуралық күйі кіреді.

4.1.37 Темірбетон құрылымдардың элементте­ріндегі бетонның беріктігін қиратпайтын әдістермен анықтау ұсынылады.

4.1.38 Көтеруші темірбетон құрылымдарды тек­серу кезінде арматураның және салмалы бөлшек­тердің тоттану қирауына ерекше назар аудару керек.

Темірбетон құрылымдардың арматурасының күйі жұмыс және жинақтау арматурасын жалаңаштау арқылы бетонның қорғаныстық қабатын жою жо­лымен табылады.

Арматура оның тоттанумен ең көп босаңсыған, бетонның қорғаныс қабаты, онда пайда болған арматура шыбығының бойында орналасқан жарық­шақтар мен тоттанған сырдың дақтары ажыра­тылатын орындарында, басымырақ жалаңаштанады. Арматура қорғаныстық қабаттың құлауын тудырған қарқынды тоттануға ұшыраған орындарда ол тот­танудан металдық жарқырауыққа дейін мұқият қор­ғалады және оның диаметрі анықталады.

4.1.39 Арматураның тоттану дәрежесі келесі­дегідей көрсеткіштермен: тоттану сипатымен (тұтас, дақты, жұқа қатпар, тұтас, ойықты), түсімен, тоттану өнімдерінің тығыздығымен, беттің жалпы ашылу проценттеріндегі беттің қатты зақымдану алаңымен бағаланады.

4.1.40 Теңдестірілген тоттану кезінде тотта­нушықты қатты зақымданудың тереңдігін тоттану қабатының қалыңдығын, ойықты кезінде - жеке ойықтардың тереңдігін өлшеумен анықтау керек. Бірінші жағдайда тоттың үлдірін өткір ұшпен ажы­ратады және оның қалыңдығын штангенциркульмен өлшейді. Сонымен бірге тоттанудың тереңдігі не тоттың қабатының қалыңдығының жартысына, не арматураның жобалау және нақты диаметрлерінің айырымының жартысына тең етіп алынады.

4.1.41 Ойықты тоттану кезінде арматураның кесегін кесу, тотты кейіннен сумен жуу арқылы улаумен (арматураны құрамында 1% ингибитор- уротропин бар тұз қышқылының 10%-тік ерітіндісін жүктей отырып) кетіру керек. Арматураны сумен жуғаннан кейін натрий нитритінің қаныққан ерітін­дісінде 5 минутқа жүктейді, осыдан кейін суырып алады, көнерген нәрсемен сүртеді және ойықтардың тереңдігін сағат типті индикатормен анықтайды.

4.1.42 Бетонның карбонаттау тереңдігін сутек­тілік көрсеткішті pH өлшеу бойынша анықталады. Егер бетон құрғақ болса, онда оның сынығының бетін ылғалдың көрінетін үлдірінің пайда болуына жол бермей отырып, суқұбырының суымен сулайды. Ыл­ғалды және ауалы-құрғақ бетон ылғалдауды қажет етпейді.

Бетонның сынығына дәрі тамызғышпен немесе тамызғышпен этил спиртіндегі 0,1-лік фенолфталеин ертіндісін түсіреді. pH-нің 8,3 - ден 10 - ға дейін өзгеруі кезінде индикатордың бояуы түссізден ашық қызыл күрең түске дейін өзгереді. Бетон үлгісінің жаңа бұзылымы карбондалған аймақта сұрғылт, ал карбондалмаған аймақта - ашық қызыл күрең түсті иеленеді.

Индикаторды түсіргеннен кейін шамамен бір минуттан соң сызғышпен 0,5 мм-ге дейінгі дәлдікпен бетонның карбондалу тереңдігін өлшейді.

4.1.43 Болат құрылымдарды толық тексеру кезінде олардың жалпы күйі, онан әрі пайдаланудың мүмкіндігі айқындалады, сондай-ақ олардың тозуы болжанады.

4.1.44 Болат құрылымдардың жалпы күйін айқындау кезінде, барлық элементтер мен қосы­лыстардың нақты өлшемдерін, нақты жүктемелерді, материалдардың сапасын, элементтер мен олардың қосылысытарының ақаулары мен зақымдарын, сон­дай-ақ температуралық және ылғалдылық режим­дерді, ауаның газдануын, құрылымдардағы шөгін­ділердің құрамы мен жемірлігін, қорғаныстық жабын­дардың күйін анықтайды.

4.1.45 Элементтердің өлшемдерін және құры­лымдардың геометриялық сұлбаларын тікелей өлшемдер жолымен анықтау керек. Бір жағынан қолжетімділік иеленуші элементтердің қалыңдығы ультрадыбыстық қалыңдықөлшегіштер көмегімен, қалған элементтердің қалыңдығы - 0,05 мм дәлдікке дейін штангенциркульмен өлшенеді; пісірілмелі жіктердің биіктігі үлгілер көмегімен немесе көшірме-үлгілерді алумен; қалған өлшемдер - болат сызғыш және орамды өлшегіш көмегімен анықталады. Құ­рылымдардың өзара орналасуы геодезиялық түсі­рулерді жүргізумен анықталады.

4.1.46 Өлшеулер нәтижелері негізінде тексеру есептеріне арналған барлық нақты өлшемдер түсі­рілетін өлшеу сұлбалары құрастырылады.

4.1.47 Тексеру кезінде, бәрінен бұрын, сығылған элементтерге назар аудару қажет, өйткені, олардың қималарының жұқа қабырғалылығынан жиі түрде беріктікпен емес, орнықтылықпен қаралады. Металл құрылымдарының жоғары жауапты элементтері тү­йіндік қосылыстар болып табылады, сондықтан тексерудің бастапқы сатысында элементтер мен түйіндердің қималарының жобасына сәйкестігі анық­талуы, шыбықтардың тіксызықтығы, қосқыш жұқа­тақтайшалардың, әсіресе, сығылған шыбық­тарды бар болуы тексерілуі тиіс. Нормативтік иілістердің, бұрылыстық бұрыштардың және элементтердің өзге жылжуларының артып кетуі орын алған жағдайлар бар ма, соны анықтау қажет.

4.1.48 Ғимаратты дайындау, жинақтау, сондай-ақ пайдалану кезінде құрылымдарда элементтердің көтеруші қабілеттігін төмендетін ақаулар мен зақым­дар пайда болады, және сондықтан тексеру кезінде айқындалуы тиіс.

4.1.49 Ұстындардың сипатты зақымдары - бұл тотпен ұстын шыбығының төменгі тереңдетілген бөлігінің қатты зақымдануы және ұстынның төменгі бөлігінің торкөздері мен тармақтарының ғимаратты пайдалану кезінде олардың соғылғандығынан бола­тын механикалық зақымдары.

4.1.50 Жабынның фермаларында шыбықтардың (әсіресе, олардың үлкен иілімділіктерінде) майысуы және түйіндердің әр түрлі ақаулары жиі байқалады. Мәселен, тіректік түйіндерде қайырмаларды ұстын­дарға, тығырықтарды сомын астына бекітуші бұ­рандалар жиі жоқ болады. Пісірмелі жіктердің ақау­лары да бар (біркелкі еместік, шала пісірілім және т.с.с. ).

Кейбір өндірістерде ферма элементтерінің тот­танумен айқын қатты зақымдануы байқалады.

4.1.51 Кранастылық арқалықтарда көбінесе жиі қабырғаны арқалықтың жоғары белдігіне бекітетін белдеулік пісіру жіктері және тойтармалар зақым­данады. Әсіресе, бұл зақымдар жиі түрде арқа­лықтар тіреуі және кранастылық рельстер түйістері орындарында туады. Пісірілмелі жіктерде туатын жарықшақтар әдетте жікмаңылық аймаққа және негізгі металға таралады. Тежегіш табақтың бекі­тілуі немесе тежегіш ферманың фасонкаларына және тежегіш құрылымның ұстынға бекітілуі күйіне назар аудару керек.

4.1.52 Барлық жағдайларда пісірілмелі, тойтар­малы және бұрандалық қосылыстардың күйін мұқият тексеру қажет. Тексеруді, тигізетін көмегі арқылы жарықшақтарды, беттік кеуектілікті, толмаушылықты, оймаларды, кесіктерді, қатпарлады және басқаларды табуға болатын пісірмелі жіктерді қараудан бастай­ды. Пісірмелі жіктердің толық пісіру дәрежесін: бұ­рыштықтарды - бұрғылау әдісімен; түйістіктерді - бақылаудың табиғи әдістерімен анықтайды.

Бұрғылауды жіктің осі бойынша жіктің сыртқы бетінің енінен 6 мм үлкен диаметрлі кәдімгі бұрғымен жүргізеді. Бұрғыланған орынды қарауды лкейткіш шыны арқылы - бұрғылағаннан кейін бірден, пісірмелі жіктің шекараларын анықтау үшін азот қышқылының 20%-тік ертіндісімен өңдегеннен кейін орындайды. Жауапты пісірмелі қосылыстардағы бақылаудың табиғи әдісін тиісті жабдықтар мен мамандар бар болғанда, жүзеге асырылады.

4.1.53 Металл құрылымдары материалдарының сапасы үлгілердің механикалық сынақтарын жүргізу, химиялық және металлграфикалық талдаулар жолы­мен бағаланады.

Механикалық сынауларға арналған дайында­малар құрылымның аз жүктелген учаскелерінен таңдап алынады (металл кескіш аспаппен араланады немесе автогенмен кесіледі).

Дайындамалардың өлшемдері сынауларға ар­налған үлгілерді МСТ 1497-ке сәйкес дайындау мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс. Созылуға арналған сынақ үшін бастапқы есептік ұзындығы мм үлгілерді қолданады, мұнда Fo - үлгінің жұмыс бөлігіндегі көлденең қиманың мм²-тағы алаңы. Да­йындамаларды қалыңдығы 8…10мм илемнен тегіс үлгілерді дайындау үшін аралау кезінде минималды өлшемдерді ұзындығы бойынша 205…220 мм-де, ені бойынша 30…35 мм-де құрастырады. Цилиндрлік үлгілер дайындалатын дайындамаларды ұзындығы 6…70 мм және ені 12…15 мм етіп кесуге жол беріледі. Үлгілерді автогенмен кесу жағдайларында элементтің қалыңдығы 60 мм-ге дейін кезде 20 мм - ден кем емес және үлкен қалыңдық кезінде 30 мм-ден кем емес түсірілімдер қалдырылуы тиіс.

Созылуға және соққылы тұтқырғыштыққа сы­наққа арналған сынамалар пішіннің илемшесінің сызығы бойымен таңдап алынады.

4.1.54 Металлграфикалық талдауға арналған дайындамаларды іріктеу құрылымның питтингтік тоттану қауіптілігі, босау қирауларыметалл құрылы­мының өзгерісі бар учаскелерінен жүргізіледі.

4.1.55 Тоттанушылықтың қатты зақымдану дәрежелерін бағалау үшін олардың сапалық және сандық сипаттамалары анықталады.

Сапалы сипаттамаға тоттану сипаты (тұтас, жергілікті, біркелкі, біркелкі емес, ойықты және т.с.с) және олардың таралу саласы жатады.

Сандық көрсеткіштерге тоттанушылық ойықтар­дың алаңы мен тереңдігі, қиманың жоғалуы, тоттану жылдамдығы жатады.

4.1.56 Тоттанушылық қатты зақымданудың ала­ңы құрылымның бетінің алаңынан проценттерде өрнектеледі. Қиманың жоғалуының шамасын анық­тау үшін бірнеше орындарда, ұзындығы бойынша және элементтің қимасы бойынша оның қалыңдығы 0,05 мм-ге дейінгі дәлдікпен микрометрмен немесе штангенциркульмен өлшенеді. Элементтің көтеруші қабілетін тексеру кезінде есепке тоттану ойығы ескеріліп, көлденең қиманың алаңы алынады.

4.1.57 Жанама тоттанулық жоғалу шамасын тоттану өнімдерінің қалыңдығын өлшеу жолымен анықтауға болады. Элементтің бір жағынан тот­танушылық жоғалудың шамасы шамамен тотықтар қабатының1/3 қалыңдығына тең.

4.1.58 Жемірлі орталарда пайдаланалытын металл құрылымдарды тексеруді олар айтарлықтай тоттану­шылық зақымдануға ұшыраған жағдайларда жүргізеді. Электрлік қорғауға арналған құрылым­дарды, қорға­ныстық жабындарды және жабдықтарды тексеру, ереже бойынша, келесідегідей жағдайларда жүргізіледі:

- пайдалануда болатын құрылымдарды сақтай отырып, ғимаратты немесе имаратты қайта құрылымдау немесе жаңарту кезінде;

- апат немесе апатты ауыртпалық нәтижесінде, зақымданған құрылымдарды қалпына келтіру кезінде;

- уақытша имараттарды қайталама пайдалану ал­дында;

- өндірістің технологиялық сұлбасын өзгерту нәти­жесінде пайдаланудың шарттарын қатаңдау немесе жемірлі заттарды бөлуге қабілетті жабдықтардың қуатын арттыруға байланысты;

- ғимараттар мен имараттар орташа жемірлік және күшті жемірлік орталарда ұзақ уақыт бойында мерзімді бақылаумен қамтамасыз етілмесе және ағымдық жөн­деуге тартылмаса;

- имараттың құрылымдарына араналған мер­зімдік бақылауды жүзеге асыру толық көлемде экоономикалық жағынан негізделмеген болса (мәсе­лен, терең сулы имараттар, мұнай резервуарлары, топырақтағы имараттар және т.с.с.);

- құрылымдар өте ұзақ тасымалдау, сақтау немесе жинақтау нәтижесінде айтарлықтай тоттану зақымдануына ұшыраса;

- ТЖА және ГАСК аумақтық органдарының жар­лықтары негізінде.

4.1.59 Тексеру электрхимиялық қорғанысқа ар­налған құрылымдардың, қорғаныстық жабындардың және жабдықтардың техникалық күйін алдына ала бағалаудан және (қажетті жағдайда) арнайы тек­серуден тұрады.

4.1.60 Тексерудің бірінші сатысы электрхимия­лық қорғанысқа арналған құрылымдардың, қор­ғаныстық жабындардың техникалық күйін және жаб­дықтардың жұмысының тиімділігін алдына ала баға­лау болып табылады.

4.1.61 Техникалық күйді алдын ала бағалау кезінде құрылымдардың, қорғаныстық жабындардың және электрхимиялық қорғаныс құралдарының не тұтас, не таңдамалы қарауын өткізеді.

Қарау үшін таңдап алынған құрылымдар тексе­руге жататын құрылымдар тобына арналған типті, құрылымдық пішіні,жүктемелер мен жемірлік әсерлер түрі бойынша бір текті болуы тиіс. Олардың бір тектілігі сосын құрылыммен натуралық түрде танысу нәтижелерімен дәлденеді.

Бір топтың бір текті шыбықтық құрылымдары бірдей құрылымдық шешімдермен, мерзімдермен және пайдалану шарттарымен, тоттанудан қорға­нудың бір типті жүйесімен сипатталуы тиіс. Әрбір топтың бір текті шыбықтарынан неғұрлым толық куәландыруға жататын неғұрлым тұлғалылығын таң­дайды. Бұл топқа мерзімдік бақылау және құжат­таманы алдын ала зерттеу деректері бойынша неғұрлым қарқынды тоттану тозуына, ең үлкен пай­далану жүктемелеріне ұшыраған құрылымдар, сон­дай-ақ ең үлкен табиғи тозуымен сипатталатын құрылымдар кіруі тиіс.

4.1.62 Құрылымды техникалық күйді алдын ала бағалау процесінде таңдамалы қарау кезінде мына­ларды белгілейді:

- жабысуды, қалдықты қалыңдықты және қор­ғаныстық жабындардың зақымдарының алаңы;

- тоттану өнімдерімен жабылған құрылымдар беттерінің алаңы, оның енуінің түрі мен тереңдігі;

- қорғаныстық жабындарды ішінара қалпына келтіру мақсатымен құрылымдарды тоттану өнім­дерінен жергілікті механикалық тазалау мүмкіндігі;

- жабындардың жергілікті қирауын және метал­дың тоттануын тудыратын жемірлі әсерлердің көздері;

- жабындардың қирау динамикасы және көз­дерден ластықтарды кетіруге байланысты тотта­нудың пайда болуы, кеңістікте элементтер беттері орналасуының өзгеруі; саңылаулардың, қуыстардың; пісірмелі жіктердің, өткір жиектердің, дайындау ақау­ларының бар болуы;

- тоттанудың енуінің, сол факторлардан болатын шамамен алынған орташа жылдамдығы;

- электрхимиялық қорғаныстың параметрлерінің өзгеру динамикасы.

Техникалық күйді алдын ала бағалау аяқтал­ғаннан кейін мыналарды әзірлейді:

- тоттануға қарсы қорғаныс шаралары;

- ортаның жемірлі әсерін төмендету жөніндегі ұсыныстар;

- жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу­дің шекті мерзімдерін, сондай-ақ жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарын жүргізген кейінгі бірінші мерзім­дік бақылауды жүргізгенге дейінгі уақыт аралығын белгілеу мақсатымен қорғаныстық жабындар мен құрылым металын онан әрі қиратуды болжау;

- пайдалану күйіне жарамды қоршау құрылымдарын ұстап тұруға қажетті тоттануға қарсы шаралар;

4.1.63 Құрылымның барлық жиынтығына сипат­ты көтеруші құрылымдардың айтарлықтай жоғалуы табылса, құрылымды жобалау жөніндегі маманда­рдың қатысуымен арнайы тексеру жүргізу қажет. Егерде қиманың мұндай жоғалулары тек құрылы­мның жеке элементтеріне тән болса және тоттанудың жергілікті қарқындылығы дәл белгіленсе, онда осы элементтерді ауыстыру немесе күшейту және жемір­лік әсерлердің жергілікті қарқындылығы себептері туралы ұсыныстар әзірленеді.

4.1.64 Тараптармен келісілген көлемде өткізілген құрылымның күйін алдын ала бағалаудың нәтижелері құрылыс құрылымдарын тоттанудан қорғау жөніндегі мамандар тартылған ұйымдар әзірлеген ұсыныстар беру арқылы акт ресімделуі тиіс.

4.1.65 Құрылымның жемірлік ортадағы техникалық күйін арнайы тексеру жөніндегі жұмыстарды жүргізетін бригада құрылыс құрылымдарын тоттанудан қорғау жөніндегі мамандардан және металл құрылымдарын жобалау жөніндегі мамандардан жинақталады.

Күшейтілетін немесе ауыстырылатын құрылым­дарға арналған арнайы тексеру мен тоттануға қарсы шараларды жобалауды жүзеге асырушы бригаданың сандық құрамы құрылымның техникалық күйін алдын ала бағалау нәтижелері бойынша әрбір жағдайда бел­гіленеді.

4.1.66 Арнайы тексеруді жүргізетін қызметкерлер мыналарды атқару үшін аспаппен және құралдармен қамтамасыз етілуі тиіс:

- құрылымдық элементтердің қалыңдығын, лак­сырлы және металл жабындардың қалыңдығын, олар­дың құрылымның бетіне жабысуын және (лаксырлы және үлдірлік жабындар үшін) - электркедергіні өлшеу;

- газдың атмосферадағы шоғырын және ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау;

- электрхимиялық қорғанысты және сұйық орталар­дың электртартылымын қолдану кезінде потенциал­дарды және токтарды және топырақтарды өлшеу.

4.1.67 Тексеруді жүргізу кезінде таяу жердегі метео­станциялардың, санитарлық-эпидемиологиялық стан­ция­лардың, зауыттық газқұтқарушы қызметтердің және химиялық зертханалардың деректерін пайдалану қажет.

4.1.68 Бір текті құрылымдардың тұлғалы топтарын арнайы тексеруді жүргізу кезінде техникалық күйді алдын ала бағалауды жүргізу кезінде мұндай екі еседен артық арттырылуы тиіс. 4.1.62 т. аталған операцияларға қосымша тексе­рулер кезінде, ақаулар мен зақымдардың өлшеулерін және олардың құрылымдағы орналасуын бекітуді жүргізеді.

4.1.69 Көтеруші құрылымдардың тоттану зақым­дарының тереңдігін өлшеуді тікелей құрылымдарда жүргізу керек. Сынамаларды зертханалық зерттеулер зертханалық зерттеулерді жүргізу үшін таңдап алуды, тесіктерді бұрғылауды, металды талдауға арналған жоңқаларды таңдап алуды және құрылымдық эле­менттердің нақты қималарын өлшеуге байланысты басқа жұмыстарды құрылымды жобалау жөніндегі ма­мандардың келісімімен жүргізу керек. Қолданыстағы кәсіпорындардың құрылымдарын тексерулер кезінде тексерудің әрбір кезеңі жоғарыда аталған жұмыстарға арналған өңдеуге тартылған құрылым элементтерінің пайдалану жарамдылығын қалпына келтірумен аяқталуы тиіс. Аталған жұмыстар құрылымдардың қирамаушы­лығын және пайдалану жарамдылығын тексерудің бар­лық кезеңдерінде қамтамасыз етумен жүргізілуі тиіс.

4.1.70 Құрылымдардың және олардың тікелей қарау және үшін қолжетімсіз элементтерінің арнайы тексеруін жүргізу процесінде мыналарға қолжетім­ділікті қамтамсыз ету қажет:

- бетонға тұтасқұймаланған құрылымдарға, - мүмкіндігінше, оларды бетондаудан таңдамалы ажы­ра­туды жүргізе отырып (айтарлықтай тоттану зақымдары: жарылу, тоттың іздері және т.с.с. бар болғанда);

- топырақтық құрылымдарға - имарат тұрған барлық тереңдікті қазуды, сондай-ақ зерттелетін бет­терге, соның ішінде тар саңылаулардың және қуыстардың беттеріне (айқаспа пісіру кезінде) жан-жақты қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін табақтық құрылымдардан алынған карталарды таңдап алуды жүргізе отырып;

- құрылымның көріністік қирауға ұшыраған иілімдеріне немесе ішінара көтеруші қабілеттілікті жоғалтқан жанамаларға (шектен тыс салбырау, жеке сымдардың және ширатпалардың үзілуі және т.с.с.) - бұл элементтерді толық тексеру үшін ала отырып;

- суастылық имараттардың құрылымдарына  - суға түсу жұмыстарын жүргізу мүмкіндігін және қа­жетті жағдайда - құрғақта толық зерттеуге тұлғалы үлгілерді таңдауды қамтамасыз ете отырып.

Аталған жұмыстар құрылымның көтеруші қабі­леттерінің алдын ала есептерінен соң, егерде олар­ды күшейту жөнінде уақытша шараларды жүзеге асыру қажет болса, жүргізілуі тиіс.

Бір мезгілде жөндеу және қорғаныстық жабын­дарды қалпына келтіру жөніндегі шаралардың кейінгі әзірлемесі үшін құрылымның бетін қақтан, тоттан, ескі жабыннан, майлық ластықтардан және т.с.с. механикаландырылған немесе химиялық әдістермен сынамалық тазартуды жүргізеді.

4.1.71 Құрылымның тоттанушылық тозуының дәрежесін бағалау кезінде келесідегідей операция­ларды жүрізеді:

- құрылымды шаңнан, қоқыстан, тоттың жеңіл қабатталған өнімдерінен өнеркәсіптік шаңсорғыш­тармен,түкті щеткалармен және ағаш қалақша­лардың көмегімен тазарту;

- тоттануға қарсы қорғаныстың күйін: жабындардың ақаулары мен зақымдарының бар болуын; зақымданған жабыны бар учаскелердің салыстырмалы алаңын жалпы көріністік бағалау;

- металдың тоттану зақымдары түрін белгілеу және металдың қатты зақымданған учаскелерін анықтау;

- жоғарылатылған тоттанушылық тозу учаскелерін табу және құрылымның беттерін аспаптық өлшеулерге металл щеткалармен, егеулермен немесе жабысқақты аспаптармен қабаттық тоттан және тотқа қарсы жабын­нан тазарту жолымен дайындау;

- құрылымның тоттанумен қатты зақымдану дәрежесін өлшеу.

4.1.72 Арнайы тексеруге жататын құрылымдардың элементтерінің бетін шаңнан, кірлерден, майлық ластық­тардан, жеңіл қабатталған ескі жабындардан және тоттану өнімдерінен тазалау қажет. Бұл жағдайда кер­неулердің өткір шоғырын - тазартылған беттерде түйіршіктер мен сызаттар тудырмайтындай аспаптар мен құралдарды пайдалану керек. Аспаптық өлшеулер жүргізілетін кеңістіктердегі элементтердің беттерін ме­талдық жарқырауыққа дейін механикалық щеткалармен, сосын ұсақ ажарлайтын қажауқағазбен тазалау қажет. Тоттану өнімдерін питтингтерден, ойықтардан, тар саңылаулардан (тоттану зақымдарының тереңдігін өлшеулерді кейінгі тексеру үшін) соққылық әсерді қолданбай, өткір ұшталған аспаппен шығару керек. Құрылымның элементтеріндегі металды қабаттық ажар­лау жолымен жергілікті тоттану зақымдарын белгілеуге жол берілмейді. Құрылым бетінің жеке учаскелерінен қирамаған полимерлік жабынды жоюға осы учаскеде жабынды өз уақытында қалпына келтіру жағдайында немесе жабынды құрылымның барлық бетіндегі жабынды ауыстыру немесе қалпына келтіру қажеттігі туралы шешім қабылданғанда, жол беріледі.

4.1.73 Лаксырлы жабындардың бетін шаң-май шөгінділерден тазарту үшін КМ-1 және «Вертолин-74» жуушы құрамдарының су ертінділерін қолдану ұсы­нылады. Жуушы ертінділерді қолдану алдында лаксыр­лы жабынның бетінен құрғақ бос шаңды шаңсор­ғыштардың немесе капрондық щеткалардың көмегімен кетіру қажет. Лаксырлы жабынның бетін жуушы құрал­дармен тазалағаннан кейін бетті жылы (30°С) сумен мұқият шаю қажет.

4.1.74 Лаксырлы жабынның күйін бағалау үшін мыналарды белгілеу қажет:

- жабынның құрамы (топырақтық және жабындық қабаттардың материалдары, олардың саны);

- бетті дайындау тәсілі және жабынды түсіру әдісі;

- жабыны бар құрылымдарды, соның ішінде жабы­нның соңғы жөндеуінен кейінгі пайдаланудың ұзақ­тылығы;

- жабынның қалыңдығы мен тұтастығы;

- жабынның металға жабысуы және қабатаралық жабысу;

- жабынның қарау нәтижелері бойынша жалпы сипаттамасы.

4.1.75 Қарау кезінде түстің өзгеруіне, жұмсаруға және жұқаруға, сілтілену, қабатталу, жарылу белгілерінің бар болуына, төгілмелер мен көбіршіктердің пайда болуына, жабынның бетінде немесе оның астында тот­тану өнімдерінің бар немесе жоқ болуына назар аудару қажет.

4.1.76 Жабынның жабысуын МСТ 15140 бойынша төркөзді кесік әдісімен анықтайды. Жабынның қалың­дығын ИТП-1 немесе МТ-30Н қалыңды­қөл­шегіштерімен, ал тұтастықты - ЛКД-1 немесе ЛД-2 ақау­өлшегіштерімен өлшейді.

4.1.77 Лаксырлы жабындардың қорғаныстық қа­сиетін МСТ 6992 және МСТ 9.407 бойынша бағалайды.

Металл жабындардың қорғаныстық қасиеттерін бағалауды жабынның нақты күйін МСТ 9.301 және       МСТ 9.302 талаптарымен салысытыру жолымен жүргізеді. Тексеру кезінде жабынның негізгі металға дейінгі қирау учаскелерінің бар болуын белгілейді, жабынның қалыңдығын МТ-20Н, МТ-30Н, ВТ-100НЦ и МТ-41НЦ қалыңдығышөлшегіштермен және оның негізгі металға жабысуын төркөздік кесу (тәуекелдер аралығындағы қашықтық жабынның жиырма еселік қалыңдығына жақын болуы тиіс) әдісімен немесе Харьков Өнеркәсіпқұрылысғзи жобамен әзірленген ЭСМП-1 құралының көмегімен өлшейді.

4.1.78 Тоттанумен зақымданған элементтердің қалыңдығы элементтің ұзындығы бойынша кемінде үш қимада өлшенеді. Әрбірінде кемінде үш өлше­мнен жүргізіледі. Тұтас тоттану кезінде элемент­тердің қалыңдығы штангенциркульдердің, микро­метрлердің немесе механикалық қалыңдықөлше­гіштердің көмегімен өлшенеді. Тұйық пішіндердің қалыңдығы ультрадыбыстық қалыңдықөлше­гіштер­дің көмегі арқылы анықталады.

Элементтің қимасының нақты қалыңдығы ретін­де орташа арифметикалық мән шамасын d қабыл­дайды:

                                  (5)

мұнда d_i - қиманың қалыңдығын i нүктесінде өлшеу;

n  - элементтегі өлшемдердің саны.

Өлшемдердің саны n деректерді деректерді таратумен және өлшемдердің дәлдігімен анықта­лады. Ереже бойынша, тұтастай тоттану кезінде бір элементтегі қималардың қалыңдығының өлшемде­рінің саны 8…10-ді, ойықтық тоттануда 20…30 құрайды.

Тоттану тозуының шамасын анықтау үшін илем­нің қалыңдығына арналған рұқсаттардың шамасына арналған номиналдыдан ерекшеленетін элементтің бастапқы қалыңдығын білу қажет. - ны анықтау үшін құрылымның бетінің тоттану зақымдары жоқ немесе бастапқы қорғаныстық жа­бын сақталған учаскелерін табу және элементтің қалыңдығын өлшеуді жүргізу ұсынылады. Зақымданбаған учаске жоқ болған жағдайда, бастапқы қалыңдықты  жобалау деректерін МСТ-пен қарастырылған рұқсат­тарды, сондай-ақ элементтердің қалыңдығын штан­генциркульмен өлшеулерді ескеріп, талдаумен анықтау керек. 5…10 өлшеулерді жүргізеді және орташа арифметикалық  және орташа квадраттық ауытқулар  шамаларын анықтайды:

 

;                             (6)

 

                                (7)

 

Техникалық құжаттама бойынша жобамен қа­растырылған элементтің қимасының типөлшемін түсіндіреді. Жобаның шығу күнін және объектінің салыну уақытын біле отырып, металл пішіндерге арналған тиісті түржиынды іріктеумен қиманың номиналдық  қалыңдығын және минималды­лықты , илемнің қалыңдығына арналған рұқсат­ты ескере отырып, алады.

Элементтің бастапқы қалыңдығы d_o үшін мына­лардың ең үлкенін қабылдайды: штангенциркульмен +3 өлшеумен алынған максималды және МСТ  бойынша минималды.

Элементтің жіңішкеруінің орташа шамасын  мына формула бойынша анықтайды:

 

                                (8)

 

Жеке элементтер бойынша орташа жіңішкеруді ала отырып, мұндайларды құрылымның бір текті топтары үшін былай анықтайды:

,                     (9)

 

мұнда n_эл - бір текті таңдаудың өлшенген элементтерінің дұрыс нәтижені алу үшін қажетті саны.

Сосын құрылымның таңдалған бір текті тобы үшін тоттанудың орташа жылдамдығын V былай анықтайды:

 

,                             (10)

 

мұнда Т - құрылымның тексеру сәтіндегі қызмет мерзімі.

4.1.79 Куәландыру нәтижелерін тікелей тиісті орында алаңдық қойындәптерлерде немесе арнайы іс­қағаздарында белгілейді (ұсынылатын Н қосымшасын қараңыз).

4.1.80 Құрылымды тексеру уақытын қысқарту мақсатында, әсіресе, қауіптілігі жоғары орындарда дикто­фондарды, сөйлесу құрылғыларын, кинокамералары мен бейнемагнитофондарын пайдалану орынды.

4.1.81 Тексеру нәтижелерінің көрнекілігін арттыру үшін, сондай-ақ әрі тоттану, әрі тоттану емес сипатты ақаулар мен зақымдар иеленген неғұрлым күрделі түйіндерді куәландыру кезінде фотосуретке түсіруді жүр­гізу керек. Түсірудің объектілерін бомен немесе сырмен таңбалайды, масштабтық сызғыштармен жаб­дықтайды, ал үлдірлерді кадрлық ведомствомен жолдайды.

4.1.82 Егер жекеленген объектілердің құрылым­дарын тексеру жөніндегі жұмыстарды бірнеше жыл бойы жүргізсе, онда тексеру бағдарламасына МСТ 9.909 және МСТ 6992 бойынша тексерілетін құрылым­дардың материалдарына сәйкес материалдардан және құры­лымдарды ауыстыру кезінде пайдалануға болатын не­ғұрлым тоттануға төзімді материалдардан алынған үлгілердің, сондай-ақ тексерілген құрылымда қолданы­лғандарға сәйкес қорғаныстық жабындары және не­ғұрлым төзімді жабындары бар үлгілердің натуралық тоттану сынақтарын жүргізуді енгізу ұсынылады. Үл­гілерді сынау шарттары (газдылық, шаңдылық, конден­саттың пайда болуы, атмосфералық жауын-шашынның әсері және т.с.с.) осы жиынтықтың құрылымдары пай­даланатын неғұрлым қатаң шарттарға сәйкес болуы тиіс. Үлгілерді сынау ұзақтығы кемінде бір жарым жылды құрауы тиіс. Сонымен бірге сынаудың әр түрлі уақытында кемінде төрт экспе­рименттік нүкте алынуы тиіс.

4.1.83 Жүргізілген сынақтардың нәтижелерін тоттанудың дамуын және құрылымды пайдаланудың соңғы кезеңінде қорғаныстық жабындардың қирауын болжауды дәлдеу үшін пайдаланады.

4.1.84 Егер тексеруді жүргізу процесінде тех­никалық тапсырма және бағдарламамен ескертілген жұмыстардың көлемі ғимараттың, имараттың және т.с.с. қаңқасының сенімділігі мен узақуақыттылығын бағалауға жеткіліксіз болып табылса (міндетті Т,У қосымшаларын қараңыз), мамандандырылған ұйым­ның басшысы тапсырыс беруші алдына бағдар­ламаға өзгерістер енгізу қажеттігі жөнінде мәселе қояды.

4.1.85 Техникалық тексерудің нәтижелері құры­лымдардың элементтерін күшейтуді және ауыс­тыруды жобалау үшін және тоттануға қарсы қорғаныс жобасы үшін негіз болып табылады. Бұл жоба ғима­ратқа және имаратқа арналған техникалық құжатта­маның құрамды бөлімі ретінде кіреді.

 

4.2 Имараттардың құрылыстық құрылым­дарын пайдалану ортасын анықтау

 

4.2.1 Тексерулермен құрылыс құрылымдарына жемірлі әсерлердің негізгі көздері, олардың түрлері, шоғыры, температурасы, таралуының қарқындылығы мен шектері анықталады.

Жемірлік заттардың бөліну себептері айқын­далады және осы жемірлік агенттердің әсеріне ұшыраған құрылыстық құрылымдардың тізімі құрас­тырылады.

4.2.2 Жұмыс орталарына жемірлік әсер етудің негізгі көздерін белгілеу, өндірістің нақты техноло­гиясы және мерзімді қарау кезінде алынған құры­лымды қалыпты пайдаланудың бұзылуы туралы деректерді ескеріп, технологиялық жоба, технология­лық нұсқаулар, құрылыстық жобалауға арналған техникалық тапсырма немесе техникалық қызмет­термен және ғимараттарды, кәсіпорын имараттарын пайдалану қызметтерімен беріген өзге құжаттар не­гізінде жүргізу керек.

4.2.3 Орта егерде оның астында материалдың қирауы жүріп жатса, жемірлі саналады. Ортаның жемірлігі үш дәрежемен (әлсіз, орташа және күшті) анықталады және бірқатар факторларға байланысты нормалардың ережелеріне сәйкес белгіленеді.

4.2.4 Ғимаратқа, имаратқа жақын сыртқы орта­ның натуралық зерттеулеріне мынадай жұмыстарды орындау кіреді:

- ауаның температурасы мен ылғалдылығын өлшеу;

- желдің жылдамдығы мен бағытын өлшеу;

- атмосфералық құбылыстарды бақылау;

- құрылыстық құрылымдардың материалына же­мірлі болатын ауада және жауын-шашынның құра­мында болатын шаңның және газдардың құрамын, қасиетін және шоғырын анықтау.

4.2.5 Тексерілетін ғимарат пен имарат ауда­нындағы сыртқы ортаны зерттеу кезінде жемірлі агенттердің әсер ету аймақтары анықталады.

Ауаның сынамасы ауа райының тымық және желді күндері таңдап алынады. Екінші жағдайда жемірлік агенттердің таралу аймағы желдің бағытына сәйкес табылады. Бұл жағдайда келесідегідей заң­дылықтарды қабылдау керек:

- лас ауаны жеке тұрған құбыр кезегімен лақтыру арқылы жер жанындағы шоғырлар құбырдан кете отырып, құбыр биіктігінен 20-ға максимум өседі.

- лас ауаны ғимараттың жанында тұрған құбыр арқылы лақтыру арқылы жер жанындағы шоғырлар құбырдан кете отырып, максимум өседі және ғимараттың 2…3 биіктігіне максимум өседі.

4.2.6 Жауын-шашында болатын құрылыс құрылымдарының материалдарына жемірлі химия­лық заттардың құрамы мен шоғырын анықтау үшін зертханалық талдау үшін сынамаға қысқы кезеңде қарды жазда жаңбыр суын таңдап алу керек.

Қар сынамасы жаңа ғана жауған қабаттардан алынады. Жаңбыр суының сынамаларын таңдап алуды өлшемі 0,5х0,5м, өндірістік ғимараттардың төбесінде орнатылған арнайы кюветтерде жүргізу тиіс.

Әрбір талдау үшін қардың кемінде үш сынамасы немесе массасы әрбірі 1 кг-нан кем емес жаңбыр суы

4.2.7 Атмосферадағы тоттану кезінде ғимарат пен имарат ішіндегі ортаның жемірлік әсерінің негізгі факторларын анықтауды ауаның ылғалдылығына немесе құрылымның ылғалдану ұзақтығына, ауаның температурасына салыстырмалы алғандағы, орта­ның газдылығын және шаңдылығын өлшеу жолымен жүргізу керек.

4.2.8 Ауаның температураларын және салыс­тырмалы ылғалдылығын бөлменің көлемі бойынша үлестіру заңдылықтарын табу үшін олардың ша­маларын өлшеуді ғимараттың немесе имараттың бірнеше көлденең қималарында орындау қажет.

Қималардың саны бөлмелердің өлшемдеріне және онда технологиялық жабдықтың орналасу си­патына байланысты тағайындалады.

4.2.9 Қималарды мүмкіндігінше ғимараттың бөлу осьтерімен қосу керек. Шеткі қималар ғимараттың шетжақтық қабырғаларынан 6…12 м қашықтықта тағайындалады. Жылу- және ылғал бөліну көздерінің бөлменің ұзындығы бойынша тең бөлінуі кезінде қималар аралығындағы қашықтықты 22-кесте бо­йынша алу ұсынылады.

4.2.10 Өлшеулер жүргізілетін орындар жылу- және ылғал бөліну көздеріне, сондай-ақ құю және сору желдету тесіктеріне тікелей жақын болмауы тиіс.

4.2.11 Бөлменің көлденең қимасында сыртқы қабырғалардың жанында олардың бетінен 0,1…0,2 м шегініспен және бөлменің орта бөлігінде, көп аралықты ғимараттарда - сыртқы қабырғалардың жанында және аралықтардың шекараларында жүргізу керек.

 

22 - к е с т е - Ғимараттың ауаның темпера­тура­сы мен ылғалдылығын өлшеу жүргізілетін көлденең қималарының аралығындағы ұсынылатын қашықтық

 

 

4.2.12 Бөлмедегі ауаның температурасын сы­напты термометрмен, ал ұзақ өлшеулер үшін метео­рологиялық өзіжазғыш термографтар пайдаланылады.

Термографтың көрсеткішін мерзімді түрде кә­дімгі сынаптық термометрдің көрсеткіштерімен са­лыс­тыру және өлшемдердің нәтижелерін өңдеу ке­зінде өзіжазғыштың көрсеткішіне тиісті түзетулерді енгізу керек.

4.2.13 Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы псих­рометрлармен, гигрометрлармен немесе гигрограф­тармен өлшенеді.

4.2.14 Ауа қозғалысының жылдамдығы V оның шамасы 1 м/сек-тан кем кезінде мына формуламен анықталады:

,                       (11)

мұнда Q = 36.5 - t (t - бөлме ауасының температурасы, град. С).

4.2.15 Ауаның 17,5 и 20,5 ^оС температурасы кезінде  мәніне байланысты бөлмедегі ауа қозғалысының жылдамдығы 23-кестеде келтірілген.

Аралық мәндер H/Q үшін ауа қозғалысының жылдамдығы интерполяциямен анықталады.

 

23 - к е с т е -Ауаның температурасы 17,5 және 20,5^оС кезінде H/Q шамасына байланысты ауа қоз­ғалысының жылдамдығы, м/сек

 

 

4.2.16 Ауа ағындарының олардың аз қар­қындылығы кезіндегі бағыты фумигатормен анық­талады.

4.2.17 Газдардың бір реттік шоғырын күкіртті газға, сұрғыт сутегіне, аммиакқа, хлорға және басқаларға арналған индикаторлық түтікшелермен жабдықталған УГ-2, ХГ, ГХ-4 типті ауыспалы газ­анализаторлар немесе газанықтағыштардың көмегі­мен белгіленеді. Бір реттік анықтаулардың дерек­терін, мүмкіндігінше, тұрақты әрекет ететін зауыттық зертханалармен жүргізілген өлшеулер нәтижелерімен салыстыру керек. Егер мұндай мүмкіндік жоқ болса, онда әрбір белгіленген учаскеде кемінде тоғыз бір реттік өлшеулер  жүргізу  қажет (үш тәулік бойында 3-тен).

4.2.18 Егер өндірістің технологиялық процестері аталған параметрлердің жедел өзгерістерімен байла­нысты байланысты болса, онда бұл параметрлердің өзгерістерінің уақыт бойынша байланыстылығын алу керек. Өзге жағдайларда ғимараттың ішінің орта­сының температуралық-ылғалдылық параметрлерін өлшеуді жылына 2 рет (жылы және суық кезеңдерде) шамамен 6 тәулік бойына (технологиялық жабдықтар мен желдету жүйелерінің толық жүктеуі және қа­лыпты жұмысы кезінде тәулігіне 5 рет) жүргізу керек. Бір мезгілде сыртқы ауаның температурасы мен ылғалдылығын өлшейді.

4.2.19 Бөлменің ішіндегі температураны, салыс­тырмалы ылғалдылықты, аралықты, газдардың шо­ғырын, құрылымның бетінің температурасын ғима­раттың ені мен биіктігі бойынша және жеке ара­лықтардың әр түрлі нүктелерінде белгілеу керек. Өлшемдерді белгілі бір технологиялық процесі бар бөлменің, аралықтың немесе учаскенің кемінде үш қимасында жүргізу ұсынылады. Өлшемдердің әрбір бөлменің немесе аралықтың биіктігі бойынша мынадай үш деңгейде жүргізу қажет: жұмыс алаң­шасы, көпірлік шығыран (шығыранастылық арқа­лықтар), фермаралық кеңістік.

4.2.20 Ғимараттың, имараттың ішіндегі ортаның параметрлерін өлшеуге арналған учаскелерді құры­лымның орналасуын, олардың тоттану күйін, жылу­дың, ылғалдың, газдың және шаңның бөліну аймақ­тары мен учаскелерін ескеріп тағайындайды.

4.2.21 Жемірлі газдардың құрамына арналған сынамаларды таңдауды мүмкіндігінше ауа атмос­ферасының температуралық-ылғалдылық сипатта­маларын өлшеу арқылы жүргізу керек. Өлшеу нәтижелерін кестеге жазады.

4.2.22 Топырақ суларының жемірлігін анықтауға арналған сынамаларды таңдап алу тексерілетін алаңның 1 кг на 500 м² есебінен жүргізіледі.

4.2.23 Құрылымға тұздардың, аэрозолдардың, шаңдардың әсер етуі кезінде 100…250 г масса шөгіндісімен пайда болған сынамаларды тікелей құрылымның бетінен герметикалық полиэтилендік пакеттерде таңдап алу ұсынылады. Шаңды талдау кезінде оның химиялық және фазалық құрамын, сулық сорғылардың ерушілігін, гигроскопиялығын, pH анықтайды. Шөгінділердің таңдап алынған саны бөлмелердің алаңымен, онда жүзеге асырылатын технологиялық процестердің сипатымен анықта­лады. Егер құрылымдарды ұзақ уақыт бойына шөгін­ділерден тазартпаса, ал цехтың бөлмесінде елеулі шаң бөлінетін тек бір технологиялық процесс жүр­гізілсе, онда сынамалардың саны бөлменің  әрбір 100 м³ - ынан кемінде үштен алынуы тиіс.

4.2.24 Газдылықты және шаңдылықты зерттеуді тексерілетін құрылымдар орналасқан аймақта, сон­дай-ақ аэрациялық және желдеткіштік құрылғылар аймағында жүргізу керек.

4.2.25 Бөлменің шаңдылығын және газдылығын жылдың жылы және суық кезеңінде және тәуліктің әр түрлі уақытында зерттеу керек. Бұл жағдайда бөл­мені сыртқы ортадан оқшаулау дәрежесі, жабдық­тардың жұмыс режимі, ылғалдылық, ауа қозғалы­сының бағыты мен жылдамдығы.

4.2.26 Ауаның шаңдылығын бағалау үшін қысқа мерзімді бақылаулар кезінде ауадағы шаңның (мг/м³) және ұзақ бақылаулар кезіндегі белгілі бір кезеңдегі аулағыш бетте шөккен шаңның санын (г/м³) анықтайды.

4.2.27 Бөлменің ішінің құрылымына түсетін сұйықтарды сандық және сапалық талдау үшін ылғалданудың әрбір учакесінен әрбірі 0,5 кг кемінде екі сынаманы таңдап алады. Сұйық ортаның құра­мын, құрылымдардың бетіндегі шөгінділердің химия­лық және фазалық құрамын мамандандырылған зертханаларда анықтайды.

4.2.28 Ашық ауадағы және қалқа астындағы құрылымдардың, сондай-ақ кездейсоқ ылғанданған сулы тазалауға және т.с.с. ұшыраған құрылым­дардың ылғалдануының ұзақтылығын анықтау үшін фазалық (көрінетін) үлдірдің құрылым бетінде бо­луының нақты ұзақтылығын былай белгілеу қажет:

- ашық ауадағы құрылым үшін - таяудағы метеостанцияның деректерін пайдалана отырып, жаңбырдың, қардың және жаңбыр аралас қардың, сулы қардың, сіркіремелердің, себелемелердің, шық­тардың, тұманның, жылымықтың (егер қар құры­лымдарда жатса) түсуінің қосынды ұзақтылығы бо­йынша;

- қалқа астындағы құрылымдар үшін - сондай, атмосфералық жауын-шашындар және жылымық­тардың түсу ұзақтылығын қоспағанда;

- ғимарат ішінің құрылымдары үшін  - тікелей бақылаулар мен жылутехникалық есептердің де­ректерін пайдаланып, конденсаттың (қажет жағдайда - шықтар, қар қабыршықтар тудыру) пайда болу, құрылымды сулы тазалау, құйылыстардың, ағулар­дың және т.с.с. пайда болу ұзақтылығын.

4.2.29 Алынғана деректерді ортаның, әсіресе, ылғалдылықтың әр түрлі аймақтарына жақын орна­ласқан географиялық орындардағы құрылымдарға жемірлік әсер ету дәрежелерін дәлдеу үшін пай­далану қажет. Бұл жағдайда құрғақ аймаққа ашық ауадағы құрылымның бетінің ылғалдану ұзақтылығы фазалық үлдірдің ылғалдану ұзақтылығы 1500 сағ./жылға дейін, қалыптыда - 1500-ден 3000 сағ/жылға дейін, ылғалдыда - 3000 сағ/жылдан жоғары.

4.2.30 Құрылымның сұйық органикалық емес орталарда тоттану кезінде сұйық ортаның (қышқыл, сілтілер, тұздардың ертінділері) табиғатын, ертінділік заттардың, pH ертінділердің шоғырын, ортаның тем­пературасын, оның оттегін қоса алғанда, газдармен қанығуын анықтау қажет. Оттегімен қанығу­шылық құрылымдарды сулау дәрежесімен (ылғал­дың жұқа үлдірлері, шашырату,себезгілеу, мерзімдік сулау, тұрақты сұйық ортаға батыру) анықталады; сұйық орталардың оттегімен қанығу дәрежесі және, яғни, олардың тоттану белсенділігі (қышқылдар мен сілті­лердің белсенділігін қоспағанда) анықталады, жоға­рыда аталған тәртіпте кемиді.

Оттегінің осы температурада сұйық көлемінде ерушілігін анықтамалықтар бойынша анықтауға жол беріледі.

Сутектік көрсеткішті pH тиісті орында , соның ішінде индикаторлық қағаздың көмегімен жедел әдіспен анықталады.

4.2.31 Температураларды, ауаның салыстыр­малы ылғалдылығын, газ бөлінудің химиялық тал­дауларын, атмосфералық жауын-шашындарды, сұ­йықтар мен топырақтық сулардың құйылыстарын өлшеудің нәтижелері сыртқы ортаның құрылыстық құрылымдар мен жабдықтар материалдарына же­мірлігі дәрежелерін белгілеу үшін пайдаланады (24-кестені қараңыз).

4.2.32 Өлшемдер нәтижелерін өңдеуді өлшенген параметрлердің қорытылған сандық сипаттамалары және алынған нәтижелердің дұрыстығы дәрежелерін бағалау кіретін математикалық әдістерді пайдалану арқылы жүргізеді.

4.2.33 Бақылауларды орындау процесінде нәти­же­лердің дұрыстығы дәрежелерін берілген өлшем­дердің саны және мүлт кетулерді, яғни өлшемдердің нәтижелерін бұзушы өте үлкен қателіктерді өз уақытын анықтау кезінде деректерді алдын ала өңдеу ұсынылады.

Белгінің өзгерушілігі құбылысы деп түр өзгерту, түрі өзгерілген белгінің жеке сандық мәні - нұсқалар, ал түрі өзгерілген белгінің жеке мәндері өзгерістері кезінде алынған бірқатар сандар (нұсқалар)  - статикалық жиынтықтың түр өзгеру қатары аталады.

Орташа арифметикалық М түр өзгерту қатарын сипаттайтын түр өзгерту- статикалық элемент аталады.

,                     (12)

мұнда x pH - нұсқалар;

 n - бақылаулар саны.

Белгінің түр өзгеруі өлшемінің көрсеткіші ретінде статистикада орташа арифметикалық ауытқу алынған:

                        (13)

 

 

Қандай бір қасиеттің құбылмалығы туралы мәселені шешу кезінде түр өзгерушілік коэффициент немесе құбылмалық коэффициент есептеледі:

 

                            (14)

 

Түр өзгерушілік (құбылмалықтың) коэффициенті қатардың салыстырмалы шашырау өлшемі болып табылады. Шашырау қаншалықты күшті болса, түр өзгерушілік коэффициенті соншалықты үлкен болады.

Орташа арифметикалық қате m орташа ариф­метикалықтың жеке мәні бойынша орташа ариф­метикалық зерттелетін қасиеттің жалпы шамасы туралы жорамалдауға мүмкіндік беретін сипаттама болып табылады.

Орташа арифметикалықтың  m  орташа қатесі 15 формула бойынша есептеледі:

 

                                   (15)

 

Ортша қате оған сәйкес орташа арифмети­калықтан проценттерде өрнектеледі. Бұл жағдайда ол дәлдік көрсеткіші деп аталады және 16 формула бойынша есептеледі:

 

                                               (16)

 

Осы өлшемдердің жеткілікті сенімділігі, ереже бойынша, егер дәлдік көрсеткіші 5%-тен артпаған жағдайда, қамтамасыз етілмек.

 

24 - к е с т е - Өндірістік бөлмелердің ауалық ортасы параметрлерін өлшеудің нәтижелері

 

 

 

 

Қателерді шығу тегі және шамасы бойынша жүйелілікке, кездейсоқтыққа және мүлт кетулерге бөледі. Жүйелік қателіктер белгілі бір жаққа бағыт­талған. Олар тұрақты және заңды түрде өзгереді. Кездейсоқтық қателіктер жүйелік емес сипатты болып келеді және орта шамадан бір немесе басқа жағына ауытқулардан көрінеді және кез келген өлшеумен қоса жүреді. Мүлт кетулер деп өлшеудің нәтижелерін анық бұрмалайтын өте үлкен қателіктер аталады.

Егер қате деп күдіктелген мән  шек­терінен тыс жатса, оны мүлт кету ретінде алып тас­тау керек.

Ықтималдылық теориясына сәйкес қалыпты үлестіру және сынаулардың үлкен санында 68,3% -ті жағдайларда  шектерінде өзгеретін нәтиже алынады, 95,5% -ті жағдайларда ол  шектерінде ауытқитын болады және 99,7%-ті жағ­дайларда ол  шектерінен шықпайтын болады.

Бақылаулардың қажетті санын n алынған нәти­женің ықтималдылығын ескеріп, 17-формула бо­йынша анықтауға болады:

 

,                                  (17)

мұнда t  - дұрыстық көрсеткіші.

Құбылмалық коэффициентінің шамасы V бұрынғы зерттеулердің негізінде белгіленеді. Мұндай деректер жоқ болса, онда бірінші өлшеулерде алдын ала ұйғарымдардан алады, ал онан әрі алынған деректер негізінде тиісті түзетпелерді енгізеді.

Беріктік көрсеткішін p 0,954 нәтижесінің ықтимал­дығы кезінде 5%- ке, дұрыстық көрсеткішін t - 2-ге тең етіп алады.

 

 

 

 

4.3 Нақты жүктемелер мен әсерлерді анықтау

 

4.3.1 Ғимаратты, имаратты технологиялық тексеру процесінде құрылымның кернеулі күйін тал­дау үшін тұрақты және уақытша жүктемелерді дәлдеу қажет.

4.3.2 Құрылым массасынан түсетін нормативтік жүктемені өлшемдер деректері бойынша белгілейді. Жүктеме жөніндегі сенімділік коэффициенті тиісті нормалар бойынша алынады.

Темірбетон құрылымдардың меншікті салмағы жұмыс сызбалары бойынша; төселген бетонның нақты салмағы мен көлемі - темірбетон бұйымдарға арналған зауыттық төлқұжаттар бойынша қабыл­данады. Мұнан өзге, нақты деректердің жобалыққа сәйкестігін тексеруге арналған негізгі қималардың бақылау өлшемдерін орындау керек.

Жұқа құрылымдарды тексеру кезінде сөренің қалыңдығын, бұл үшін не өтпелі жергілікті тесіктерді, немесе арнайы бұрғыланған тесіктерді пайдалана отырып, бақылау керек. Тақталардың жалпы сипат­тамалары үшін сөренің қалыңдығын тақталардың үш-бес проценттерінде олардың жалпы санынан өлшеу жеткілікті.

4.3.3 Металл құрылымдардың массасын КМД сұлбалары бойынша, ал сұлбалар жоқ болса - өлшеулер нәтижелері бойынша анықтау керек.

 

,                                   (18)

 

мұнда  - негізгі элементтердің массасы;

 - қосалқы бөлшектердің  - фасонкалардың, кептірмелердің, қабырғалардың, бастырмалардың және т.с.с. массасын ескеретін құрылыстық коэф­фициент (былай алынады: пісірмелі фермалар үшін - ; тойтарылғандар үшін - ; тұтас пісірмелі ұстындар үшін- ; тойтарыл­ғандар үшін - ; өтпелі пісірмелі ұстындар үшін ; тойтарылғандар үшін ; пісір­мелі шығыранастылық арқалықтар үшін (тежегіштік құрылымдарсыз)- ; тойтарылғандар үшін - ; тұтас пісірмелі тежегіштік құрылымдар үшін - ; тойтарылғандар үшін - ; өтпелі пісірмелі тежегіштік құрылымдар үшін - ; тойтарылғандар үшін - ).

Жүктеме жөніндегі сенімділік коэффициенті  металдың массасы үшін 1-ге тең.

4.3.4 Тұрақты технологиялық жабдықтардың, құбырлардың, технологиялық сымдардың масса­сынан түсетін тұрақты жүктемелерді олардың орна­ласу және құрылымға тірелуінің нақты сұлбаларын ескеріп, төлқұжаттық деректер бойынша анықтау керек. Сенімділік коэффициенті =1 бойынша алы­нады.

4.3.5 Жабындағы жылытқыштың салмағын жасырын жұмыстардың актілері бойынша белгілеу керек, актілер жоқ болса, таңдамалы ашу жүргізіледі.

4.3.6 Жабындар мен аражабындар массасынан түсетін тұрақты жүктемелерді таңдамалы учаске­лерді ашу кезінде алынған үлгілерді таразылау нәтижелері бойынша анықтау керек. Ашулардың саны мен орны нақты жағдайларға тәуелді. Бірінші кезекте, неғұрлым деформацияланған құрылымның жүктік учаскесіндегі нақты жүктемелерді айқындау және осы учаскеде ашулардың қажетті санын жасау керек.

4.3.7 Тақталық жылытқышы бар шатырлар үшін ашулардың шағын саны талап етіледі, өйткені оның жабын бойынша қалыңдығы бірдей. Егер аралықтың әрбір температуралық бөлігінде екі-үш мөлшерінде жасалған ашулар нәтижелері бойынша бірдей болса, онда ашулардың осынша саны толық жеткілікті. Тең қабатпен төсеу, әсіресе, еңістік шатырда қиын үймелі жылытқышы бар шатырлар үшін сынамаларды атшадан да, әрі ендоваға жақын тұстан да алу ұсынылады. Сонымен бірге шамамен 200…400 м² - қа бір ашудан, бірақ ендовода, атшада екі ашудан кем емес, және еңістердің аралық учаскелерінде - үшеу жасалады.

4.3.8 Қорғаныстық қабатты және орамдық шатырды ашуды 30х30 см алаңшада орындау керек. Пайда болған алаңшаның ортасында 15х15 см алаңдық төсем тесіледі. Жылытқышты және бу­оқшаулағышты ашуды осы қимамен жүргізеді. Ашуды аяқтағаннан кейін материалдарды әр қабаттың өлшенген қалыңдығын қабаттық тотықтыру арқылы құрылымның нобайлары құрастырылады. Бір мез­гілде материалдардың сынамаларын таңдап алуды олардың ылғалдылығын және химиялық құрамын анықтау үшін жүргізеді.

Шатырлық кілемді ашуға атмосфералық жауын-шашындар жоқ болса, сондай-ақ жабын материал­дарының еріген сулармен ылғалдануына қарсы шаралар қабылданған жағдайда, жол беріледі.

4.3.9 Жұмыстар аяқталғаннан кейін ашу орын­дарын, таңдап алынған материалдады осындаймен немесе олармен барабармен міндетті толтыру арқылы бітеу қажет. Орамдық кілемнің ашылған учаскесі битумдық жағымда жапсырылады. Мұнан өзге, өлшемі 50х50 см - ден кем емес қарақағаздың қосымша қабаты жапсырылады.

4.3.10 Шатырды құрайтын материалдардың көлемдік массасын анықтауды көлемдері 200…400 см³ шағын сынамалармен жүргізу керек. Егер әр материалдың көлемдік массасын жеке анықтаса, қиынға түседі, онда 1м² -ге арналған жүктемені қабаттық түрде және жалпы таразылаумен аын­қ­тайды. Егер шатырдың материалдары бір типті бол­са, онда ашудың жалпы санынан 20…30%-і үшін бақылау сынамаларын жасау жеткілікті. Өзге ашы­луларда тек шатырдың құрамы мен қабаттардың қалыңдығы белгіленеді.

Бақылау ашуларының орны ғимараттың жабыны сұлбасында белгіленуі тиіс.

Жабын құрамын, қабаттардың қалыңдығын және көлемдік салмақ немесе таразылау жөніндегі дерек­терді анықтау нәтижелері арнайы жинақты ведомос­терге түсіріледі.

Бұл жүктемелердің нормативтік мәндері 19-формула бойынша анықталады:

 

,                    (19)

 

мұнда  - массаның орта арифметикалық мәні:

 

 0  - таразылау нәтижеле­рінің орташаквадраттық ауытқуы:

 

                 (20)

 

мұнда q₁ = I үлгісінің массасы;

 - таңдау көлемін ескеретін коэффициент (25-кестені қараңыз).

 

25 - к е с т е -  коэффициентінің мәні

 

 

Егер  ( - I қабатына арналған нормалар бойынша жүктемелер жөніндегі сенімділік коэффициенті) болса,  және  болса,  етіп алынады. (15) формуладағы минус белгісі  болғанда, плюс белгісі -  болғанда қойылады.

4.3.11 Өнеркәсіптік ғимараттардың, имарат­тардың жабындарын тексеру кезінде технологиялық шаңның бар болуына назар аудару керек. Шаңдық жүктеменің сынамаларын алу орындары жабынның жайғасымында, ал қабаттардың қалыңдығын өлшеу нәтижелері және таразылау деректері жинақтық ведомосте белгіленеді.

4.3.12 Еденнен түсетін жүктемелерді қабат­тарды өлшеумен және сынамаларды таразылаумен белгіленеді. Сынамаларды ашу орындары аража­бындардың жайғасымдарында, ал өлшеулер мен таразылаулардың нәтижелері жинақтық ведомостте белгіленеді.

4.3.13 Жарықтық немесе аэроциялық фонарлар бар болса, олардың бекіту құрылымдарының түйін­дерінің жобаға сәйкестігін тексеру және жүктеменің көтеруші итарқалық құрылымдарға арналған нақты шамасы мен сұлбасын белгілеу қажет.

4.3.14 Алаңшалардағы, көпіршелердегі, баспал­дақтардағы, соның ішінде адамдардың тобынан түсетін  жүктемелерді нақты технологиялық процес­тің тексеру және талдау нәтижелері бойынша алу керек.

4.3.15 Көпірлік крандар (крандар), кран-арқалықтар және т.с.с. бар болса, олардың нақты параметрлерін, пайдалану режимін (мемтехқада­ғалау жіктеуі бойынша), әсер етудің сипаты мен шамасын (крандар мен жүктердің неғұрлым сипатты жағдайлары, максималды жүктер мен олар­дың қарастырылатын арқалықтарға жақындауы, жақын­дастырылған шығырандардың бірлескен жұ­мысының жиілігі) айқындау қажет. Бұл жағдайда кранастылық жолдардың күйін, рельстердің ар­қалықтарға және арқалықтардың ұстындарға бекіті­луін, сондай-ақ кранастылық құрылымдардың геодезиялық түсірілуін жүргізу керек.

Көпірлік крандардың доңғалақтарының вертикал­ды есептік қысымы мына формула бойынша анықталады:

 

, (21)

 

мұнда  - тиісінше арбашықтың, көпір­лік кранның және нақты көтерілетін жүктің массасы;

 - кран көпірінің арлығы;

a - арбашықтың кранастылық арқалықтарға нақты минималды жақындауы,

 - кран массасы бойынша кранды таразылау кезінде 1-ге және төлқұжаттық деректер жөніндегі массаларды анықтау кезінде 1,05-ке тең етіп алынған сенімділік коффициенті;

 - көтерілетін жүктің массасы бойынша сенімділік коффициенті (26-кестені қараңыз).

 

26 - к е с т е -  коэффициентінің мәні

 

 

4.3.16 Берілген ауданға жобада қабылданған қарлық және желдік жүктемелерді нормалар бойынша алу керек. Қарлық жүктеме жөніндегі дәлденген деректер, сондай-ақ берілген аудан үшін сипатты желдің бағыты мен жылдамдығы метео­рологиялық қызметтің деректері бойынша алынуы мүмкін. Жүктеменің есептік мәні қарлық немесе желдік жүктемелердің нормативтік мәніне арналған  тиісті коэффициентінің туындысы ре­тінде анықталады; статистикалық деректер бар болғанда, жүктеменің есептік мәні соңғысының ар­туының берілген ықтималдылығы бойынша қабылданады.

Егер метеорологиялық қызметтің деректері жоқ болса немесе осы жүктеменің үлесі кернеушіліктің жалпы деңгейінде 25%-тен аз болса, онда олар қайта жобаланған құрылымдар секілді анықталады.

Жердің горизонталды бетінің 1м² - ына арналған қарлық жүктеменің шамасы 18-формула бойынша анықталады, кН:

 

,                             (22)

 

мұнда  - қар төсенішіндегі судың қоры, мм.

Егер судың қоры туралы деректер жоқ болса, онда уақыттың белгілі бір кезеңінде желден қор­ғалған учаскедегі үш тақтайша бойынша анықталған қар төсенішінің биіктігі туралы деректерді пайда­лануға болады.

Сонда:

,                            (23)

 

мұнда  - қар төсенішінің биіктігі, см;

- қар төсенішінің тығыздығы (егер өлшемдер шаңдық крындылары бар өнеркәсіп ауданның аймағында жүргізілсе p_c = 1,3 г/см³, өзге жағдайларда p_c = 1 г/см³ өткізілсе).

Қарды алу аралығы 10 тәулік кезде 5-тәуліктік мәнді  алуға мүмкін болса, көп қарлық аудан­дарда (III және IV қарлық аудандар). Бұл жағдайда

 

                          (24)

 

Жердің горизонталды бетінің 1м²-ына арналған есептік қарлық жүктемені есептеуді жеткілікті таңдау бар кезде нормалардың нұсқауларына сәйкес жыл­дар бойынша жүргізіледі.

Ғимараттың жабынына арналған есептік жүк­теме 25-формула бойынша анықталады:

 

,                                    (25)

 

мұнда с - жердегі қар төсенішінің массасынан жабындағы жүктемеге өту коэффициенті (нормалар бойынша қабылданады);

- нормативтік тұрақтының қарлық жүктемеге () қатынасына байланысты алынған түзету коэффициенті:

 

 

Алдын ала есептеулер үшін қаңтар-ақпандағы қардың көлемдік салмағы 300…350 кг/м³-ға, наурызда - 400 кг/м³ - ға тең етіп алынады.

4.3.17 Желдік жүктеменің мәнін желдің жыл­дамдығы туралы жергілікті метеорологиялық дерек­терді ескеріп, анықтау керек. Желдің жылдамдықты арынын дәлдеу үшін, ағымында желдің осы жыл­дамдығы пайда болады немесе бір рет орташа жоғарылайтын қайталанушылықтың бес жылдық кезеңімен V₅ желдің жылдамдығын білу қажет. Бұл деректер метеорологиялық қызметте алыну мүмкін.

Желдің вертикалды беттің 1м²-ына арналған жылдамдықты нормативтік арынды жердің дең­гейінен 10 м биіктікте 26-формула бойынша анық­талады:

Па,                         (26)

 

мұнда V_{o -} желдің нормативтік жылдамдығы.

Егер желдің жылдамдығы флюгердің көрсеткіші бойынша 2-минуттық орташалаумен белгіленсе , бірақ 1-ден артық емес, анометрдің деректері бойынша жылдамдықты 2-ми­нуттық орташалаумен  анометрдің де­ректері бойынша жылдамдықты 10-минуттық орташалаумен

 мәндері Гидрометмемком-інің статис­тикалық деректерін өңдеу негізінде қабылданады.

Есептік желдік жүктеме 27-формула бойынша анықталады:

 

,                ,                              (27)

 

 

мұнда  - жүктеме жөніндегі сенімділік коэффициенті:

;

с  - нормалар бойынша алынған аэродина­микалық коэффициент,

к  - желдің жылдамдығының биіктік бойынша өзгеруін ескеретін коэффициент: к = к_А (мұнда к_А «А» типті жергілікті орынның тиісті коэффициенті; егер ғимарат пен метеостанция қорғалмаған орында болса, нормалар бойынша қабылданады; к = к_Б - егер метеостанция ашық қорғалмаған орында, ал ғимарат «Б» типті жергілікті орында болса, «Б» типінің жергілікті орны үшін; к = 10 м-ге дейінгі биіктік үшін және к = к_Б/0,65 егр ғимарат пен метеостанция «Б» типті жергілікті орында болса, үлкен биіктік үшін.

Желдік жүктемелерді анықтау кезінде ғима­раттар мен имараттардың нақты бағытталуын және көрші тұрақты ғимараттардан көлеңкеленуін ескеруге жол беріледі.

Нақты жүктемелер мен әсерлердің шамаларын жобалықпен салыстыра отырып, жобалықтан шегі­нудің дәрежесі мен шамасын бағалауды жүргізеді, олардың себептерін анықтайды және осы құрылымға арналған жүктеме жөніндегі сенімділік коэффи­циентін дәлдейді.

 

5 ҒИМАРАТТЫҢ, ИМАРАТТЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ

КҮЙІН БАҒАЛАУ

 

5.1 Тұрғын, қоғамдық және қосалқы өндірістік ғимараттардың техникалық күйін (қоғамдыққа жақын құрылымдық шешімдер арқылы) профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша бақылау жоспарлық және кезектен тыс қараулар процесінде «Ғимараттың және имараттың табиғи тозуын бағалау ережелері» ҚР ҚБҚ 1.04-07-2002-ге сәйкес жүргізіледі.

5.2 Күрделі жөндеуді және қайта құрылымдауды жобалауға арналған техникалық тексеру бойынша ғимараттың техникалық күйін бағалау «Ғимараттың және имараттың табиғи тозуын бағалау ережелері» ҚР ҚБҚ 1.04-07-2002-ге сәйкес жалпы тексеру және алдын ала - көтеруші қабілеттіліктің және пайдалану жарамдылығының санаттары бойынша жүргізілуі тиіс. Толық тексеру кезеңінде ғимаратты көтеруші қабілеттіліктің және пайдалану жарамдылығы санат­тары бойынша алдын ала бағалау дәлденеді.

Ғимараттарды, имараттарды санаттар бойынша бағалаудың ұсынылатын критерийлері, сондай-ақ жөндеу және жұмыстың қауіпсіз шарттары жөніндегі тиісті шаралар Н қосымшасында берілген.

5.3 Күрделі жөнделген (қайта құрылымданған) ғимараттардың техникалық күйін олардың аспапты қабылдау бақылауы нәтижелері бойынша бағалау «Күрделі жөндеуі аяқталған тұрғын ғимараттарды пайдалануға қабылдау ережелері» ҚР ҚН 1.04-03-2002-ке сәйкес («қанағаттанарлық», «жақсы», «өте дұрыс» бағаларымен) жүргізіледі.

5.4 Ғимараттың техникалық күйін сараптамалық тексеру нәтижелері бойынша бағалау «Ғимараттың және имараттың табиғи тозуын бағалау ережелері» ҚР ҚБҚ 1.04-07-2002-ге сәйкес жалпы тексеру және алдын ала - көтеруші қабілеттіліктің және пайдалану жарамдылығының санаттары бойынша жүргізілуі тиіс. Толық тексеру кезеңінде ғимараттың көтеруші қабілеттілігінің және пайдалану жарамдылығының санаттары бойынша алдын ала бағалау дәлденеді.

5.5 Имараттардың техникалық күйін бағалау  алдын ала тексеру кезеңдерінде «Ғимараттың және имараттың табиғи тозуын бағалау ережелері» ҚР ҚБҚ 1.04-07-2002-ге сәйкес және алдын ала көтеруші қабілеттіліккпен пайдалануға жарамдылық санаттары бойынша жүргізіледі. Толық аспапты тексеру кезеңін­де имараттың көтеруші қабілеттілігі және пайдалану жарамдылығы санаттары дәлденеді.

 

6 ҒИМАРАТТЫ, ИМАРАТТЫ ТЕХНИКАЛЫҚ

ТЕКСЕРУЛЕР КЕЗІНДЕГІ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ

 

6.1 Ғимараттар мен имараттардың техникалық тек­серулерін жүргізу кезінде «Құрылыстағы еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы» ҚР ҚНжЕ 1.03-05-2001-ге талаптары сақталуы тиіс.

6.2 Нұсқама, еңбектің қауіпсіз тәсілдеріне оқыту және құрылымдарды, құдықтарды, жерастылық ком­муникацияларды, сондай-ақ шурфтық жұмыстарды ұңғымаларды бұрғылауды орындау кезінде осы ҚБҚ, ҚР ҚНжЕ 1.03-05-2001, МСТ 12.0.004 талаптары сақталып жүргізіледі.

6.3 Төбелерді, құдықтарды, шурфтарды, те­реңдігі 2 м-ден артық жер ойықтарын, қазандық­тарды, лифтілерді, электрқалқандарды және басқа­ларды тексеруді жүргізетін тұлғаға К қосымшасының нысаны бойынша наряд- рұқсаттама беріледі.

6.4 Тексеруді жүргізуші қызметкерлердің ең­бектің қауіпсіздік техникасы туралы нұсқамалары олардың штатқа алынуымен бір мезгілде жүргізілуі тиіс.

6.5 Кейініректе еңбектің қауіпсіз әдістерімен және тәсілдерімен жұмыс істеушілердің білімін жыл сайынғы тексеру жүргізіледі. Білімді тексеру қыз­меткерлері тексеруді орындайтын ұйымның бұйры­ғымен бекітілген комссияның хаттамасымен ре­сімделеді. Білімді тексерудің оң нәтижелері кезінде білімді тексеруді тіркеу журналында тиісті жазбалар жасалады.

6.6 Топтардың, бөлімдердің, шеберханалардың жетекшілерінің және бас мамандардың «Қауіпсіздік техникасының ережелерін» білуі жыл сайын тексе­руді жүргізуші ұйымның бас инженері төрағалық ететін комиссиямен тексеріледі. Тексерудің нәти­желері хаттамалармен ресімделеді.

6.7 Ғимараттарды, имараттарды тексеру жө­ніндегі жұмыстарды ұйымдастыру олардың қауіп­сіздігін қамтамасыз етуі тиіс, барлық қауіпті аймақтар қауіпсіздік белгілерімен, ескерту жазуларымен және плакаттарымен белгіленеді. Тұрақты әрекет ететін қауіпті аймақтар МСТ 23407-дің талаптарын қанағат­тандыратын қоршау құрылымдарымен қоршалуы тиіс.

6.8 Ғимаратты немесе имаратты тексеру жө­ніндегі жұмысты орындаушы қызметкерлер қорға­ныстық дулығалармен, сақтандырғыш арқандары бар тексерілген және сыналған сақтандырғыш бел­діктермен, ал шатырдағы жұмыс кезінде – сырға­намайтын аяқ киіммен жабдықталуы тиіс.

6.9 Егер ғимараттың жеке бөліктерін тексеру жөніндегі жұмыстар басқа тұлғалар үшін қауіптілік туғызса, жұмыстардың жетекшісі бұл аймаққа бөг­делердің түсуінің мүмкіншіліксіздігін қамтамасыз етуі тиіс.

6.10 Апаттық ғимараттарды немесе ғимараттар­дың апаттық бөліктерін тексеру жөніндегі жұмыстар тек тиісті күзеттік шараларды жүргізгеннен кейін жүргізілуі мүмкін. Күзеттік шаралардың тізімі құра­мында тапсырыс беруші және тексеруші ұйымдардың мамандары бар комиссиямен анықталады.

6.11 Құрылымды тексеру кезінде жұмыс орнын жарықтандыру үшін ашық жалынды пайдалануға тиым салынады.

6.12 Қабаттар мен шатырастыларына көте­рілімдерге тек қоршаулары бар ішкі баспалдақтар немесе шағын сатылар бойынша жол беріледі. Тас төсеудің кездейсоқ тәсілдеріне байланысты жұмыс­тарға жол берілмейді.

6.13 Жұмыс уақытында құбырларға, электрка­бельдерге, жылыту батереяларына, желдету қорап­тарына тұруға, олармен жүруге немесе бір биіктіктен басқасына тартылу және түсіру кезінде сүйенуге тиым салынады.

6.14 Жалғамалы баспалдақтармен жұмыстарға жерден немесе еденнен 1,3 м-ден артық емес биік­тікте жол беріледі. Тасымалды баспалдақтар жұмыс кезінде жылжу мен көтеріп тастауларды бол­дырмайтын құрылғылар иеленуі тиіс. Тасымалды баспалдақтардың төменгі ұштары өткір бастар, ал оларды асфальт, бетон және басқа қатты сыр­ғымалы едендерде пайдалану үшін резеңкеден немесе басқа сырғымайтын материалдан жасалған табандықтар иеленуі тиіс. Қажетті жағдайда бас­палдақтың жоғарғы бастары ілмектермен жабдық­талуы тиіс.

6.15 Ғимараттар мен имараттарды тексеру кезіндегі жоғарыға шығушы жұмыстар (жерден, ара­жабыннан немесе жұмыс төсемінен 5 м-ден артық биіктікте) тек осындай жұмыстарға рұқсаты бар және сақтандырушы белдігімен қамтамасыз етілген жоға­рыға шығушы мамандармен ғана жүргізіле алады.

6.16 Қолданыстағы кабельдерге және электр­қондырғыларына жақын жердегі жұмыс ғимаратты иеленуші ұйымның энергетика қызметі қызметкерінің бақылауымен жүргізілуі тиіс.

6.17 Қазандықтың жабық бөлмелері, оттық кеңістіктер, газжүргіштер және пештің көмейлері тексеру алдында желдетілуі тиіс.

6.18 Электрлендрлендірілген аспаптармен және құралдармен жұмыстар МСТ 12.1.013-мен және «Тұ­тынушылардың электрқондырғыларын пайдалану ке­зіндегі қауіпсіздік техникасы ережелеріне» сәйкес жүргізіледі.

6.19 Ғимаратты тексеру кезінде пайдаланылған аспаптар мен құралдардың күйі оларды әрбір қол­дану алдында тексерілуі тиіс; олардың сапасы нор­мативтік талаптарға сәйкессіздігі кезінде олар ауыс­тырылуы тиіс.

6.20 Электрондық және радиометрикалық  аспаптарды пайдалану кезінде арнайы талаптарды орындау қажет.

6.20.1 Гамма-және нейтрондық сәулелену көз­дерімен жұмыс кездерінде үш - А, Б, В санаттарының қызмет көрсетуші қызметкерлері үшін сәулеленудің келесідегідей шекті рұқсаттық мөлшерлері белгі­ленген. Шағын энергияның сәулелендіргіштерімен жұмыс істеушілер үшін (А санаты) аптаға 0,1 р сәулеленудің шекті мөлшері белгіленген. Сәулелену көздерімен (Б санаты) шектес бөлмелерде жұмыс істеушілер үшін шектік рұқсаттық мөлшер А са­натымен салыстырғанда 10 есе аз. 40 жыл сәуле­лендіргіштерімен жұмыс істеген адам алған макси­малды қосынды мөлшер 200 р-дан артпауы тиіс (арту сәулелік ауруға алып келеді).

Осыларға байланысты радиоактивті изотоп­тармен жұмыс кезінде, біріншіден, барлық құрал­дарды биологиялық қорғаныс құралдарымен, екін­шіден, сәулелену көздері бар бөлмелерді норма­тивтік талаптарға сәйкес жабдықтау, үшіншіден, өлшегіш техникасымен жұмыс кезінде еңбекті қорғау ережелерін орындау қажет.

6.20.2 Сәулелену көздеріне арналған қойма қоршау құрылымдары сәулелегіш заттардың қо­сынды активтілігіне есптелген тұйық оқшауланған бөлмеде орналасады. Қойманың қабырғаларын қа­лыңдығы 20 мм-ге дейін металл тор бойынша барит­ты сылақпен жабу және эмалдық немесе май сырмен сырлау ұсынылады. Еденді оқшаулаушы тегіс мате­риалмен (линолеуммен, құймалы жіксіз еденмен, тақталы еден және басқалар) жабу керек. Қоймаға кіреберіс алдында тамбур болуы тиіс, екі бөлменің есіктері қорғасындық жазымдармен орын­далған есіктер болуы тиіс және қоймада радиация деңгейін белгілейтін дозиметрлік аппаратура орнатылады. Қоймада дербес мәжбүрлік құю-сору желдетуі қарас­тырылады. Коммуникациялар жабық типті болып орнатылады. Жиһаз жуылатын беті тегіс металл болуы тиіс.

6.20.3 Радиоактивті аппаратурамен жұмыс ке­зінде келесідегідей еңбек қорғау ережелері болады:

- жұмысқа  арнайы  дәрігерлік қараудан өткен, 18 жастан ересек тұлға жіберіледі;

- жұмысқа жіберілгендердің барлығы оқыту кур­сынан өтеді және сынақ тапсырады. Сынақтарды жүргізу техникасы және еңбекті қорғау жөніндегі бі­лімдерді тексеру 6 айда бір реттен сирек емес жүргізілуі тиіс;

- дәрігерлік қараулар мерзімді түрде жүргізіледі; егер біреу рұқсаттықтан жоғары мөлшер алса, тез арада медициналық қызметке қаралуы қажет;

- әрбір қызметкерде әр күндік сәулелену мөл­шері жазылатын арнайы түбіртек болуы тиіс (27-кесте);

- радиоактивті заттармен жұмыс жүргізілетін бөлмелерде күн сайынғы сулы жинау, ал толық жинау (төбені, қабырғаларды, терезелерді, есіктерді және едендерді)  - айына бір рет жүргізіледі.

- барлық қызметкерлер арнайы шкафтарда сақ­тауы және аптасына 1 реттен сирек емес жууы қажет арнайы киімдермен қамтамасыз етіледі;

- радиоактивті изотоптары бар бөлмелерде темекі тартуға және тамақ жеуге тиым салынады;

- сәулеленгіштер сақталған және материал­дарды сынау жөніндегі жұмыстар жүргізіліп жатқан жерлерге жақын барлық бөлмелерде айына бір реттен сирек емес радиация деңгейі анықталады; деректер журналға жазылады.

- радиометрикалық аппаратурамен байланы­сушылық иеленуші қызметкерлер белгіленген же­ңілдіктерге құқын иеленді.

6.20.4 Акустикалық радиометрикалық және магниттік сынақтарда қолданылған электронды құ­ралдар жоғары  кернеу иеленеді. Сондықтан  жазата­

27 - к е с т е - Радиометриялық аппаратурамен жұмыс істеушінің жеке түбіртегі

 

 

тайым жағдайларды немесе зақымдануларды бол­дырмау үшін тұрақты жағдайлардағы жұмыс үшін конденсаттың және жоғары температураның пайда болуына жол бермейтін, арнайы бір-бірлерінен оқ­шауландырылған бөлмелер (ток жүргізілмейтін еден­дермен) дайындалуы тиіс. Энергияларды құралдарға жеткізу арнайы қорғаныстық жабын иеленуі тиіс, ал үлестіруші қалқандарда қосылыстың аты болуы және номиналды токтың шамасы көрсетілуі тиіс. Элек­тронды аппаратура жерге қосылады және дірілге ұшырамаған қатты құрылымдарда (қалқандарда, панелдерде, тіректерде) орнатылады.

6.20.5 Тасымалды электронды құралдармен жұмыс кезінде құрылымдарды сынау алдында объек­тілерде қауіпсіздік техникасының келесідегідей та­лаптарын орындау керек:

- құралдармен жұмысқа жұмыстарды қауіпсіз әдістермен орындау курсынан өткен, арнайы комис­сияға емтихан тапсырған және белгіленген нысанда куәлік алған тұлғалар жіберіледі;

- шығу алдында апппаратураның жарамдылығы тексеріледі;

- құралдар орынға орнату кезінде жерге қо­сылады;

- құралдарды торапқа қосу ажыратылған сөн­діргіште жүргізіледі;

- күштік кабельдер зақымдар иеленбеуі тиіс және сенімді оқшаулануы тиіс;

- кабельдің, сымдардың және құралдардың суға түсуіне жол берілмейді; құралды жұмыс орнында бөлшектеуге және жөндеуге болмайды;

- кабельдерді және сымдарды қашықтату кезін­де түйіндесулер мұқият оқшауландырады;

- құралдардың жарамсыздығы туралы мәлімет­тер пайдалану журналына жазылады.

6.20.6 Қауіпсіздік техникасы және электронды аппаратураларды техникалық пайдалану ережелерін білуді тексеру жұмысқа түскенде, жұмыс бойынша ауыстыруларда, ережелердің, жылына бір реттен сирек емес мерзімді бұзылуы жағдайында жүр­гізіледі.

6.21 Жемірлі орталарда пайдаланылатын ме­талл құрылымдарды тексеру кезінде қауіпсіздік техникасының талаптарын сақтау қажет.

6.21.1 Суастылық және жерастылық имараттар­дың құрылыстық металл құрылымдарын, сондай-ақ улы немесе жарылыс қауіпті сұйықтардың, газ­дардың, булардың әсерінде болатын құрылым­дарды тексеру жөніндегі жұмыстарды жүргізу кезінде тексеруді жүргізуші кәсіпорындар-тапсырыс беру­шілер мен ұйымдардың басшылары бекіткен және қауіпсіздік техникасы ережелері жөніндегі салалық нормативтік-техникалық құжаттама талаптарына сәй­кес жұмысты ұйымдастыру жобаларын әзірлеу қажет.

6.21.2 Тексеруді жүргізуші тұлғалар мынадай арнайы киімді және қорғаныстық құралдарды пай­даланады:

- МСТ 12.4.087 қорғаныстық дулығалар;

- МСТ 12.4.107 бойынша карабин мен сақтан­дыру арқандары бар орындар көрсетілген ТУ 36-2103-82 бойынша сақтандыру белдіктері;

- механизмдер мен ток жүргізуші элементтердің қозғалыстағы бөліктеріне ілініп қалуын болдырмау  үшін бос тұрған және салбыраған бөліктері болмайтын арнайы киім;

- бетперделер, көзілдіріктер, респираторлар, от­тегілік оқшаулаушылық құралдар, желдетуші скафан­дарлар және т.с.с.; бұл құралдарсыз жұмыс жүр­гізуге атмосфераның құрамында ҚР ҚНжЕ 2.01-19-2004 бо­йынша В тобымен қарастырылғаннан жоғары шоғырлар­дағы жемірлі газдардың, сондай-ақ олардың 25 мг/м² × тәу­ліктен жоғары кезінде түсуінде тұздардың, аэро­зольдар­дың және шаңдардың бар кезінде жол берілмейді.

6.21.3 Шектерінде тұрақты қауіпті өндірістік факторлар әрекет ететін аймақтарды қауіптілік бел­гілерімен және белгіленген нысандағы жазбалармен белгілеу керек.

Тұрақты әрекет ететін қауіпті өндірістік фак­торлар аймағына мыналар жатады:

- оқшауланбаған ток жүргізуші желілер мен электр қондырғыларына жақын аймақтар;

- крандардың, машиналардың және жаб­дық­тардың және олардың бөліктерінің және жұмыс ор­ган­дарының аймақтары;

- құрамында шекті рұқсаттықтан жоғары шоғыр­лардағы зиянды заттар бар немесе қарқындылығы шекті рұқсаттықтан жоғары шу әрекет ететін ай­мақтар.

6.21.4 Биікте, газдалған аймақтарда, меха­низмдердің, крандардың қарқынды жұмыстары орын­дарында және жұмыстарды жүргізу шарттары бо­йынша қауіпсіздік техникасы жөнінде жоғары та­лаптар ұсынылатын өзге аймақтарда жұмыс­тардың жетекшісі зауыттың өкілінен ерекше қауіп­тілікке байланысты рұқсат немесе наряд алуы тиіс. Бұл рұқсатта немесе нарядта жұмыстарды жүргізудің қауіпсіз шарттарын қамтамасыз етуші барлық қажетті шаралар көрсетілуі тиіс.

Газдалған аймақтарда жұмыстарды бастар ал­дында кәсіпорын-тапсырыс беруші орындаушыға ауада зиянды қоспалар шоғырының еден деңгейінен үстіге дейінгі күтілетін үлестірілуі туралы деректерді және осы кәсіпорында ауа атмосферасында болатын және ҚР ҚНжЕ 2.01-19-2004-те келтірілген ерекше заттардың шекті рұқсаттық шоғырлары туралы де­рек­терді ұсынуға міндетті.

6.21.5 Көпірлік крандар жұмысы аймақтарында жұмыстарды жүргізуге тек цех әкімшілігі өкілі рұқсаты болғанда жол беріледі. Жұмыстардың учаскесі ұштық тіректермен немесе ұштық ажыратқыштарға арнал­ған сызғыштармен қоршалуы тиіс. Троллейлер бұл  учаскеде  ажыратылуы және қысқартылуы тиіс.

6.21.6 Тексеру үшін жүк көтеруші механизмдерді пайдалану кезінде мыналар қажет:

- жұмысты крандарды тоқтатуды, электр­желілірді ажыратуды және т.с.с. қамтамасыз етуші крандық немесе энергетикалық қызмет қызмет­керінің қатысуымен жүргізу;

- жұмыстың басшысы мен краншы ара­сында шартты сигналдарды алмасу тәртібін бел­гілеу; қауіпті байқаған кез-келген қызметкермен бе­рілетін «Тоқта» деген командадан өзге барлық сиг­налдар тек жұмыстардың басшысымен беріледі; кранның жылжуы кезінде оның көпі­рінде қалуға болмайды.

- крандар жұмысының ауыр режимі бар ғимарат­тарда тексеруді технологиялық жабдықтарды жөндеу кезеңінде, ал бір- немесе екіауысымдық жұмыс кезінде - жұмыс ауысымынан тыс кезде жүр­гізу артықшылықты болады.

6.21.7 Құрылымдарды тексеру жөніндегі жұ­мыстар жұмыстың барлық уақыты ағымында тікелей көрінушілік шектерінде болатын кемінде екі адамнан тұратын топпен жүргізілуі тиіс.

6.21.8 Фермалардың төменгі белдігі мен кр­ан­астылық арқалықтар бойынша өтуге тек құры­лымның бойында карабин, жинақтау белдігі ілінетін тартылған арқан бар болғанда, рұқсат етіледі. Арқанның салбырауына және босауына жол беріл­мейді.