БӨЛШЕК САУДА КӘСІПОРЫНДАРЫ

 

 

 

Енгізілген күні - 2005.06.01

 

1 ҚОЛДАНУ САЛАСЫ

 

1.1 Осы нормалар және ережелер қауіпсіздікті қам­тамасыз ету жөніндегі халықаралық талаптарды ескере отырып, Қазақстан аумағында қолданылып жүрген құрылыстағы нормативтік құжаттардың та­лаптарына сәйкес әзірленген және Қазақстан Рес­публикасының аумағында жобаланатын бөлшек сауда кәсіпорындары ғимараттарының (немесе бөл­мелердің) жобасын әзірлеу мен сараптауға ар­нал­ған.

Құжат дүкендер мен сауда орталықтарының кө­лемдік-жайғасымдық шешімдеріне қойылатын негізгі талаптарды, сондай-ақ олардың инженерлік-техникалық жабды­ғына талаптарды белгілейді.

Осы нормалардың талаптары олардың меншік түріне қарамастан бөлшек сауда кәсіпорындарының  (әрі қарай мәтінде дүкендердің) жаңадан салы­на­тын, қайта құрылымданатын, кеңейтілетін және жаңғыртылатын ғимараттарын (немесе бөлмелерін) жобалауға қолданылады.

Осы нормалардың талаптары базарларды, кө­терме сауда (соның ішінде ірі көтерме және ұсақ көтерме) кәсіпорындарының ғимараттарын, автомо­бильдер мен олардың құрал-саймандарын сататын дүкендерді, қару сататын мамандандырылған дүкен­дерді, құрылыс материалдарының дүкен-қой­ма­ла­рын, өндірістік фирмалардың дүкендерін, сондай-ақ  жылжымалы және уақытша қызмет көрсететін дү­кендерді жобалауға қолданылмайды.

Ғимараттарды (бөлмелерді) жобалауды, салуды, қайта құрылымдауды және жаңғыртуды  жүзеге асы­ратын барлық заңды және жеке тұлғалар (ше­телдік, сондай-ақ шетел серіктестердің қатысуымен бірлескен кәсіпорындарды қоса) үшін нормалар және ережелерді қолдану және сақтау міндетті болып табылады.

 

2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

 

Осы құрылыс нормалары және ережелерінде келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер жасалған:

ҚР ҚНжЕ 2.02-05-2002 Ғимараттар мен има­рат­тардың өрт қауіпсіздігі

ҚР ҚНжЕ 2.04.05-2002* Табиғи және жасанды жа­рықтандыру

ҚР ҚНжЕ 3.02-02-2001 Қоғамдық ғимараттар мен имараттар

ҚР ҚНжЕ 3.02-04-2002 Әкімшілік және тұрмыстық ғимараттар

ҚР ҚБҚ 3.01-05-2001 Қалақұрылысы. Мүгедектер мен қозғалысы шектеулі тұрғындардың қажеттілік­терін ескере отырып елді мекендерді жоспарлау және салу.

ҚР ҚН 3.02-22-2002  Жерасты гараждар-тұрақтар

МҚН 3.02-05-2003 Ғимараттар мен имарат­тар­дың халықтың аз әрекетті топтары үшін қол­жетімділігі

 

 

	Ресми басылым

 

3 АНЫҚТАМАЛАР

 

Осы құрылыс нормалары және ережелерінде келесі терминдер және олардың тиісті анық­та­ма­лары қолданылған:

Құрамдас салынған дүкен - барлық бөлмелері тұр­ғын ғимаратта орналасқан қасбет бойымен оның сыр­ты­нан 1,5 м көп емес және шет жағынан 6,0 м көп емес (жабық тиеу бөлмелері орналасқанда) шығып тұратын дүкен.

Құрамдас-жапсарлас салынған дүкен - барлық бөл­мелері тұрғын ғимаратта және тұрғын ғима­раттың сыртына шығарылған көлемінде орналасқан қасбет бойымен оның сыртынан 1,5 м артық және шет жағынан 6,0 м артық (жабық тиеу бөлмелері құрылғысында) шығып тұратын дүкен.

Гипермаркет - көбінесе күнделікті сұраныстағы азық-түлік және азық-түліктік емес тауарлардың әмбебап жиын түрі бар өзіне өзі қызмет көрсететін дүкен (сауда ауданы 5000 м² - ден сауда ауда­нының 50 % дейін азық-түліктік емес тауарларды орна­лас­тыруға пайдаланылған).

Орнату ауданының коэффициенті - сауда-тех­нологиялық жабдық орналасқан ауданның сауда залының ауданына қатынасы.

Шағын-өнімдер (шағынмаркет) - сауда за­лы­ның ауданы 50 м² көп емес, аз немесе шектелген азық-түлік жиын түрі бар дүкен.

Негізгі эвакуациялық өтпелер - залдан эва­куациялық шығатын орындармен тікелей бай­ла­нысты сауда жабдықтары мен бөлімдері (бөлік­тері) арасындағы сауда залдарының өтпелері.

Жапсарлас салынған дүкен - бөліп тұратын қа­бырғасы (немесе қабырғалары) тұрғын ғима­раттың қа­бырғасымен ортақ немесе аралық болып та­былатын дүкен.

Сауда орталығы - қызметі және кеңістігі жағы­нан өзара байланысты кәсіпорындар мен мекеме­лердің кешені: әр түрлі дүкендер, сондай-ақ бір аумақта немесе бір көлемде орналасқан тамақ­тану, тұрмыстық және басқа да қызмет көрсету  кәсіп­орындары.

Сауда ауданы - сауда залдары, сондай-ақ тұ­тынушыларға қосымша қызмет көрсетуге арналған бөлмелер мен алаңдар аудандарының жиынтығы.

Әмбебап дүкені - азық-түліктік емес тауар­лар­дың әмбебап жиын түрлері және азық-түлік та­уар­лар бөлімі бар дүкен.

Универсам (супермаркет) - азық-түлік тауар­ла­рының әмбебап жиын түрі және күнделікті сұра­ныстағы азық-түліктік емес тауарлардың шектелген жиын түрлері бар өзіне өзі қызмет көрсететін дүкен.

Жерасты қабаты - жайғасымдағы жер белгісінен тө­мен бөлме биіктігінің жартысынан артық бөлме еденінің белгісі бар қабат.

Техникалық қабат - инженерлік жабдықты орна­ластыруға және коммуникацияларды салуға арнал­ған қабат. Ғимараттың орта бөлігінде, сондай-ақ ғимараттың төменгі (техникалық еден асты) немесе жоғарғы (техникалық шатыр) бөлігінде орналасуы мүмкін.

Шығыңқы ірге қабаты – жайғасымдағы жер бел­гісінен төмен бөлме биіктігінің жартысынан ар­тық емес бөлме еденінің белгісі бар қабат.

 

4 ЖАЛПЫ ТАЛАПТАР

 

4.1 Дүкендерді орналастыруға және олардың көлемдік-жайғасымдық шешімдеріне қойылатын талаптар

4.1.1 Бөлшек сауда кәсіпорындарын (дүкендерін) сауда-тұрмыстық қызмет көрсету жүйесінің объ­-ектілері ретінде жобалау керек және жеке тұрған ғимараттарға, базар кешендерінде, қоғамдық ғима­раттар немесе орталықтарда, көп қызметтік ке­шендерге, сондай-ақ тұрғын ғимараттарға немесе басқа мақсаттағы ғимараттарға жапсарлас (құрамдас-жапсарлас салынған) немесе осы ғимараттарға жап­сарлас орналастыру керек. Аталған ғимарат типтерінің негізінде сауда орталықтарын қалыптастыру мүм­кіндігін қарастыру керек.

Бөлшек сауда кәсіпорындары типтерінің жік­те­месі 1-қосымшада келтірілген.

Дүкеннің көлемі және оны мамандандырылуы, сондай-ақ дүкендерден сауда орталықтарын қалып­тастыру мүмкіндігін қолданыстағы нормативтік құ­жаттардың талаптарына орай қалыптасатын қызмет көрсету жүйесіне сәйкес анықтау керек. Тұрғын ғимараттардың құрамдас, құрамдас-жапсарлас не­месе оларға жапсарлас орналасқан дүкендерді ма­ман­дандыру және олардың ең үлкен мүмкін көлемі қолданыстағы нормативтік құжаттарды ескере оты­рып анықталу керек.

Дүкеннің жеке тұрған ғимараттарын қолда­ныстағы өртке қарсы талаптарды сақтап, тұрғын ғимараттардың терезелерінен, мектеп жасына дей­інгі балалар және жалпы білім беру мекемелері, сондай-ақ тұрақты үлгідегі  емдеу мекемелері аумақтарының шекараларынан 25,0 м кем емес аралықта орналастыру керек. Тиісті негіздеме бол­ған кезде (оның ішінде акустикалық есептеуді ес­кере отырып) және санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының келісімімен аталған арақ­ашықтықты дүкен ғимараттарында иіс әсерінің көздері, сондай-ақ шу әсері деңгейі жоғары желдеткіштік және басқа да инженерлік жабдықтар болмаған жағдайда қысқартуға жол беріледі.

4.1.2 Дүкен шамасы сауда ауданының өлше­мімен сипатталады, оның құрамына 2-қосымшаны ескере отырып тұтынушыға қосымша қызмет көрсетуге арналған аудан қосылады.

Дүкендерді сауда орталықтарына біріктірген кезде қосымша қызмет көрсететін бөлмелерді бар­лық кешен үшін бірыңғай блок ретінде толығымен қарастыруға жол беріледі.

4.1.3 Саудалық емес бөлмелердің ауданын са­уда ауданының өлшеміне және дүкен маман­дандыруына байланысты 3 және 4-қосымшаларға сәйкес меншікті көрсеткіштер бойынша анықталатын есептіктен төмен емес етіп қарастыру керек. Сау­далық емес ауданның жоғарғы шегі нормаланбайды.

Сауда орталықтарындағы дүкендердің саудалық емес бөлмелерін (түсіру бөлмелері және шару­ашылық алаңдары) біріктіру ұсынылады, мұнда осы бөлмелердің жиынтық ауданының шамасын 10 % - ке дейін азайтуға жол беріледі.

4.1.4 Дүкендерде ҚР ҚБҚ 3.01-05-2001, ВҚН 62-91* талаптарына сәйкес сауда бөлмелері мен қосымша қызмет көрсететін бөлмелерді мүгедектер мен қоз­ғалысы шектеулі тұрғындардың пайдалану мүм­кіндігін қамтамасыз ететін құрылғыларды және шараларды қарастыру керек.

4.1.5 Дүкен мен сауда орталығының көлемдік-жайғасымдық құрылымы мен бас жоспары сатып алушылар мен тауарлардың, сондай-ақ жаяу жүр­гіншілер мен көліктердің ағындарын, оның ішінде тауарларды әкелу және түсіру аймақтарындағы  қозғалыс ағындарын қызметтік аймақтарға бөлуді қарастыру керек.

Тұрғын ғимараттың немесе басқа мақсаттағы ғимараттың құрамдас-жапсарлас, жапсарлас немесе құрамдас салынған дүкендерде қолданыстағы нор­мативтік құжаттардың талаптарын ескере отырып, сатып алушылар мен тауарларды жеткізуші  маши­налардың қозғалысын осы тұрғын ғимарат тұрғын­дарының, сондай-ақ басқа мақсаттағы ғимарат­тардың қызметкерлері мен келушілері (олардың қызметінің талаптарына сәйкес) қозғалысының ағынынан оқшаулауды қамтамасыз ету керек.

Жер учаскесінде немесе дүкен құрылымында қосымша қызмет көрсету элементтерімен сатып алушылардың демалу аймақтарын қарастыруға жол беріледі (2-қосымшаны ескере отырып).

4.1.6 Дүкен мен сауда орталығының жер учаскесіне немесе олардың құрылымына, соның ішінде же­расты деңгейлеріне, автотұрақ орна­ластырған жөн. Автотұрақтағы машина орнын­да­рының есептік саны ҚР ҚН 3.02-22-2002 – ге сәйкес анықталу керек.  Мұн­да сауда залдарының ауданы 1000 м² артық универ­самдар (супермаркеттер), сондай-ақ гипермаркеттер үшін 1 машина орны – сауда ауданының 15-25 м².

Қаланың орталық аймақтарында дүкендерді жобалау немесе қайта құрылымдау кезінде авто­тұрақтағы машина орнының есептік санын 10 % қысқартуға жол беріледі.

4.1.7 Дүкендер мен сауда орталықтарын қыз­метіне қарай аймақтарға бөлу, ереже бойынша, тауардың көлденең және тік қозғалысының ең қысқа жолын, сондай-ақ түсіру платформаларымен, қабылдау орындарымен, жүк лифтілерімен, тауар сақтауға арналған бөлмелермен және сауда залдарының тиісті бөлімдерімен төте байланысты қамтамасыз ету керек. Мұндайда қосалқы, көмекші және қыз­меттік-тұрмыстық бөлмелерді негізгі тауар қозға­лыстары бағытынан шеткері орналастыру керек.

4.1.8 Дүкен қабаттылығы (оның ішінде жерүсті және жерасты қабаттарының саны) жобалау  тап­сырмасы бойынша қалақұрылысы, техно­логиялық және өртке қарсы талаптармен анық­талады.

Жерасты қабаттарын түсіру, қойма және басқа да көмекші, қызметтік-тұрмыстық және инженерлік-техникалық бөлмелерді, сондай-ақ азық-түліктік және азық-түліктік емес тауарлар сататын, сауда ауданы 1500 м² көп емес дүкендердің сауда зал­дарын (қосымша қызмет көрсету бөлмелерімен) орналастыру үшін пайдалануға жол беріледі. Мұндайда аталған бөлмелердің инженерлік-тех­никалық жабдықтауын осы нормалардың 6-тара­у­ына сәйкес жобалау керек.

4.1.9 Сауда залдарының биіктігі еденнен төбеге дейін 3,0 м-ден кем болмау керек. Көмекші, қыз­меттік және тұрмыстық бөлмелерде, сондай-ақ тауарларды қабылдау, сақтау және сатуға дайындау бөлмелерінде еденнен төбеге дейінгі биіктікті тех­нологиялық талаптарды ескере отырып 2,5 м-ге дейін азайтуға жол беріледі.

Тұрғын ғимараттарға құрамдас салынған сауда ауданы 250 м² астам емес дүкендерде барлық бөлмелердің биіктігін үйдің тұрғын бөлігінің биіктігіне тең деп қабылдауға жол беріледі.

 

Ескерту: Биіктігі ауыспалы сауда залдарында биік­тіктің нормаланған мәніне бөлмеледің орташа (келтірілген) биіктігі сәйкес болу керек. Мұндайда бөлменің кез келген бөлігінің биіктігі 2,5 м кем болмау керек.

 

4.1.10 Азық-түлік дүкендеріндегі тауарларды сақ­тау және сатуға дайындау бөлмелерін, ереже бой­ынша, ма­ман­дандырылуы бойынша тиісті сауда за­лымен бір деңгейде қарастыру керек. Қойма бөл­ме­лерін басқа қабаттарға орналастырған кезде кон­тейнерлерді және оларды орын ауыстыру құрал­да­рын тасыма­лдауға арналған жүк лифтісін қарастыру керек. Тауарлардың орын ауыстыру жолдарында табал­дырықтарды орнатуға жол берілмейді.

4.1.11 Сауда кәсіпорындарын тұрғын ғимарат­тардың құрамдас (құрамдас -жапсарлас) немесе жеке орна­ластыру кезінде Қазақстанның табиғи-климаттық ерекшелігін, соның ішінде ғимараттардың (бөлме­лердің) ысып кетуін, желдің жоғары жыл­дамдығын, сондай-ақ бірқатар аумақтардағы ауа­ның аса шаң­дылығын және шаң дауылдарын ескеру керек.

Сауда кәсіпорындарын орналастыру үшін ғима­раттардың көлемдік-жайғасымдық шешімдерін таң­дау кезінде аталған жағымсыз әсерлерден қорғау шараларын қарастыру керек.

Ысып кетуден қорғау үшін ғимараттардың қас­беттеріне күн қорғаныштарын қарастыру, сондай-ақ қажет болған жағдайда бөлмелерде қолайлы микро­климатты жасау үшін техникалық құралдарды қол­дану керек. 

Шаң дауылдары болып тұратын аумақтарда са­уда кәсіпорындарын кең корпусты тұрғын ғима­раттарға (немесе басқа мақсаттағы ғимараттарға) орна­лас­тыру ұсынылады. Мұндайда терезе ойық­тары аз күн қорғаныш элементтерімен жабдық­талған қасбет­терді немесе техникалық құралдармен бөлме ішінде қолайлы температура-ылғалдық ре­жимді міндетті қамтамасыз еткенде саңылаусыз қасбеттерді жел соғатын жаққа қарату керек. 

 

4.2 Санитарлық-эпидемиологиялық талаптар.

4.2.1 Дүкен бөлмелерінде, оның ішінде сауда залдарында, сондай-ақ көмекші және қызметтік-тұрмыстық бөлмелерде табиғи жарықтандыру не­месе тек жасанды, немесе қосарлы жарықтандыру са­нитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органда­ры­ның келісімі бойынша энергияны үнемдеу талап­тарын ескере отырып, ҚР ҚНжЕ 2.04-05-2002*   сәйкес қарастырылады.

Жасанды жарықтандырылған дүкендердің сауда залдарында шағылу коэффициенті жоғары әрлеу материалдарын, жоғары тиімді разрядты шамдар мен автоматты басқару жүйелерін қолдануды қарастыру керек.

Тауарларды сатуға дайындау бойынша үтіктеу және шеберхана бөлмелерінде, ереже бойынша,   табиғи жарықтандыруды қамтамасыз ету керек.

4.2.2 Дүкенді жерасты және шығыңқы ірге қа­баттарда орналастыру кезінде бөлмелердегі қауіп­сіздік пен қолайлы температура-ылғалдық және жарық режимін қамтамасыз ететін инженерлік-техникалық шараларды  қарастыру керек.

Бұндай дүкендерде ультракүлгіндік сәулелену (олардың зиянсыз спектральді құрамын растайтын сертификаттары бар) және ауаны иондау құрал­да­рымен жабдықталған сауықтыру рәсімдерін  жүр­гізуге арналған профилакторий бөлмесін (бөл­мелерін) қарастыру керек

Дүкендердің сауда залдары мен қызметтік-тұр­мыстық бөлмелерінде (ТЖК 0,1 % кем) ультракүлгін сәулеленудің жасанды көздерін қолдана отырып,  профилактикалық сәулеленуді қарастыру керек.

4.2.3 Дүкендерде гигиеналық сертификаттары бар құрылыс және әрлеу материалдарын, сондай-ақ жабдықтарды пайдалану керек.

4.2.4 Ылғалды режимдегі бөлмелердің қабыр­ға­лары мен арақабырғаларының ылғалға төзімді әрлеуі 1,6 м кем емес биіктікте, ал салқындату камера­ла­рында қап­тамасы бөлменің барлық биіктігінде болу керек.

4.2.5 Дүкенге кіреберістегі бөлмелер еденінің белгісі кіреберістегі жаяужол белгісінен 0,15 м және одан астам биік болу керек.

Дүкенге кіреберістегі еден белгісін жаяужолмен бір деңгейде немесе оның белгісінен төмен терең етіп қабылдауға кіру ойықтары жоғарыдан су мен жауын-шашынның ағуынан қорғалған жағдайда жол беріледі. Мұндай жағдайларда кіреберістің жоғарғы жағынан күнқағар қарастырылу керек.

4.2.6 Құрылым элементтерін, олардың қосы­лыс­тарының түйіндерін, сондай-ақ желдеткіш кереге­торларды жобалағанда бөлмелерді паразиттік жа­нуарлар мен жәндіктердің кіруінен қорғау талап­тарын ескеру керек.

4.2.7 Жеке тұрған дүкендердің, тұрғын ғимарат­тардың немесе басқа қызметтік мақсаттағы ғима­раттардың құрамдас-жапсарлас (жапсарлас) салын­ған және құрамдас салынған құрылыс құры­лым­дарының дыбыс оқшаулауы және діріл оқшаулауы шудан қорғау бойынша қолданыстағы нормативтік құжат­тардың талаптарына сәйкес болу керек және ішінде үнемі адамдар болатын (жұмыс істейтін немесе тұратын) бөлмелерде нормаланған акус­ти­ка­лық көрсеткіштерді қамтамасыз ету керек.

4.2.8 Келушілерге арналған қоғамдық дәрет­ханаларды дүкендерде төмендегідей жобалау керек:

- IH-IVH жіктеме тобы 600 м² сауда ауданына бір санитарлық құрал есебінен, бірақ екі санитарлық құралдан кем емес;

- IП жіктеме тобы 400 м² сауда ауданына бір санитарлық құрал есебінен, бірақ екі санитарлық құралдан кем емес.

Басқа типті дүкендерде қоғамдық дәрет­хана­ларды азық-түліктік емес дүкендерде - әрбір 600 м² сауда ауданына және азық-түліктік дүкендерде - әр­бір 400 м² сауда ауданына бір санитарлық құрал есебінен,  бірақ екі санитарлық құралдан кем емес етіп жобалауға жол беріледі.

Қоғамдық дәретхана бөлмелеріне кіру есігін қақпа арқылы қарастыру керек. Мұндайда азық-түлік тауарларын сататын орындардың арасына орна­ластырмау керек.

Келушілерге арналған қоғамдық дәретхана бөл­мелерінің ауданы қосымша қызмет көрсету бөл­мелерінің ауданында ескеріледі.

Сауда орталықтарында келушілерге арналған қоғамдық дәретханаларды барлық дүкендер кеше­ніне олардың сауда ауданы жиынтығы есебінен жобалау керек. Қоғамдық дәретханаларды қабат­тарға орналастыруға жол беріледі.

Дәретханаларды жеке етіп жобалау керек.

Қоғамдық дәретханаларда төмендегілерді қарас­тыру керек:

- кабина ені - 0,8 м кем емес, тереңдігі - 1,2 м кем емес;

- арбамен жүретін мүгедектерге арналған бір кабинадан кем емес, ені - 1,65 м кем емес және те­реңдігі 1,8 м кем емес;

- жүрген кезде балдақ немесе басқа да құ­рылғыларды пайдаланатын мүгедектерге арналған, шет жақтарында орналасқан, тұтқасы бар бір ка­бинадан кем емес;

- мүгедектерге арналған емес екі жағында көлденең тірек тұтқалары бар 0,4 м биіктіктегі бір писсуардан кем емес;

- жуынатын бөлмелерде жер деңгейінен 0,8 м артық емес биіктікте шеткі қабырғадан  0,2 кем емес аралықта тірек тұтқалары бар бір раковинадан кем емес.

 

4.3 Өртке қарсы талаптар

4.3.1 Дүкендер мен сауда орталықтары ғима­раттарының отқа төзімділік деңгейі және қабат­тылығына байланысты өртке қарсы қабырғалар арасындағы қабаттың ең үлкен ауданын 1-кесте бойынша қабылдау керек.

4.3.2 Тұрғын ғимараттар құрамдас-жапсарлас немесе құрамдас салынған дүкендерді тұрғын бө­лігінен өртке қарсы 1-типтегі саңылаусыз арақ­абырғалармен және өртке қарсы 2-типтегі ара­жабындармен бөлу керек. 

Басқа мақсаттағы ғимараттардың (тұрғын ғима­раттардан басқа) ішіне салынған сауда ауданы 100 м² артық дүкендерді басқа кәсіпорындар мен бөл­мелерден өртке қарсы 2-типтегі қабырғалармен және өртке қарсы 2-типтегі аражабындармен бөлу керек. 

4.3.3 Дүкендерді басқа мақсатағы ғимараттарға (қоғамдық орталықтар мен өзге көп қызметтік ғимараттарға) орналастырған кезде жалпы вес­тибюль арқылы шығатын жерлерді ескермегенде, сауда залдарынан дербес эвакуациялық шығу есік­тері қамтамасыз етілген жағдайда жалпы вес­тибюльден сауда залдарына кіреберістеріне өзі жабылатын есіктерді қарастыруға жол беріледі.

4.3.4 Дүкеннің сауда залынан тікелей сыртқа немесе саты алаңына (құрамдас -жапсарлас немесе құрамдас салынған бөлмелерге дүкенді орна­лас­тырған кезде басқа мақсаттағы ғимараттан оқшау­ланған) есеп бойынша, бірақ екіден кем емес шығатын эвакуациялық есіктер қарастырылу керек. Эваку­ациялық есіктерді таратып орналастыру керек. Эвакуациялық есіктерді түсіру бөлмелері арқылы құруға жол берілмейді. Сауда ауданы 150 м² дейінгі жеке тұрған бір қабатты, басқа мақсаттағы ғима­раттарға құрамдас -жапсарлас салынған, жапсарлас немесе  құрамдас салынған дүкендерде екінші эва­куациялық есік ретінде саудалық емес бөлмелер тобы арқылы сауда залынан  шығатын есікті қа­растыра отырып, залдан шығатын бір эвакуациялық есікті қарастыруға жол беріледі. Дүкендерде (жеке тұрған ғимараттарға орна­ласқан, басқа мақсаттағы ғимараттарға құрамдас -жап­сарлас салынған, жапсарлас немесе ішіне салынған) эвакуациялық есіктерді есептегенде сауда залының біршама алыс нүктесінен жақын қызметтік сатыға немесе дүкеннен шығу есігіне дейінгі арақашықтық 2-кестеде көр­сетілгеннен аспаған жағдайда, залмен немесе дәлізбен тікелей байланысты қызметтік саты алаңдары мен дүкендерден шығу есіктерін ескеруге жол беріледі.

4.3.5 Сауда залының біршама алыс нүктесінен жақын эвакуациялық шығу есіктеріне дейінгі ең үлкен арақашықтық 2-кесте бойынша қабылдану керек.

 

1-кесте

 

 

2-кесте

 

 

4.3.6 Эвакуациялық жолдарды есептеуде эска­латорлар ескерілмейді.          

4.3.7 Эвакуациялық жолдарды есептеу үшін дүкеннің сауда залында бір мезгілде болатын сатып алушылар санын бір адамға 3,0 м² сауда ауданы есебінен қабылдау керек.  Егер жобалауға берілген тапсырмада дүкендердің сауда залдары аудан­дарын кейін кеңейту қарастырылған болса, онда бұл кеңейтуді эвакуациялық жолдарды есептеу кезінде ескеру керек.

4.3.8 Сауда залдарындағы негізгі эвакуациялық өтпелердің енін төмендегі есептен кем емес етіп қабылдау керек:

1, 4 м - сауда ауданы 100 м² дейін (қоса);

1,6 м - сауда ауданы 100 м² -ден 150 м² дейін;

2,0 м - сауда ауданы 150 м²-ден 400 м²;

2, 5 м - сауда ауданы 400 м²-ден.

Айналмалы есіктер, бақылаушы-кассирлер ка­биналары арасындағы өтпелер және сауда залынан есептік торап бойымен сырт жағындағы өтпелер ауданы негізгі эвакуациялық ауданына қосылмайды.

4.3.9 Сауда залынан эвакуациялық шығулардың (есіктердің), сондай-ақ сауда залын қызметтік сатымен қосатын өтпелердің (дәліздердің) ені 3-кестедегі есепке сай, бірақ 1,2 м кем емес деп анықталу керек.

Саты белдеуінің (немесе пандусының) енін сатыға (немесе пандусқа) шығатын эвакуациялық шығулардың біршама үлкен енінен кем емес деп қабылдау керек.

 

3-кесте

 

 

4.3.10 Отқа төзімділігі І және ІІ дәрежелі дүкендерде (жеке тұрған ғимараттардағы немесе басқа мақсаттағы ғимараттарға орналастырылған) шығыңқы ірге қабаттан (немесе бірінші жерасты қабаттан) бірінші қабатқа дейін немесе бірінші қабаттан екінші қабатқа дейін ашық сатылар немесе көлбеушелерге жол беріледі. Мұнда осындай сатылар немесе көлбеушелер  вестибюльге, сондай-ақ басқа да бөлмелерге шыға алады. Отқа төзімділігі І және ІІ дәрежелі дүкендерде (жеке тұрған ғимараттардағы немесе басқа мақсаттағы ғимараттарға орналастырылған) бесінші қабатты қоса алғанда ашық сатыларға жол беріледі, бірақ екінші қабаттан жоғары ашық сатылы бөлмелер түйісіп тұрған дәліздер мен басқа бөлмелерден өртке қарсы 2-типтегі аражабындармен бөліну керек. Автоматты өрт сөндіру жасалғанда барлық ғимаратта дәліздер мен басқа бөлмелерден ашық сатылы бөлмелерді өртке қарсы аражабындармен бөлмеуге жол беріледі.

Ашық сатылар мен көлбеушелерді тиісті сауда залындағы сатып алушылардың тек жартысы үшін ғана  эвакуациялық жолдар есебінде ескеруге жол беріледі, ал қалғандар сатып алушыларды эвакуациялау үшін екіден кем емес саты алаңын қарастыру керек.

Ашық саты немесе көлбеуше ұзындығын сауда залының біршама алыс нүктесінен жақын эва­куациялық шығуға дейінгі арақашықтыққа қосу керек (2-кесте бойынша). Осы сатының немесе көлбеушенің ауданын негізгі эвакуациялық өтпелер ауданының құрамында есепке алмау керек.

Қоғамдық немесе сауда орталықтарының, сон­дай-ақ басқа да көп қызметтік ғимараттардың жерасты немесе шығыңқы ірге қабаттарында ор­наласқан дүкендерде бірінші қабаттағы вестибюльге шығатын ашық сатылар бар болса, дүкеннің жерүсті бөлігіндегі қалған эвакуациялық сатылардың осы вестибюльге шығатын есіктен басқа, тікелей сыртқа шығатын есіктері болу керек. 

4.3.11 Дүкендердің жерүсті, шығыңқы ірге немесе бірінші жерасты қабаттарына орналасқан сауда залдары мен қызметтік бөлмелерінен адамдарды эвакуациялауға арналған саты алаңдарынан бірінші жерасты немесе шығыңқы ірге қабаттан сыртқа шығатын бір шетте эвакуациялық шығуларды қарастыру керек. Мұнда көрсетілген шығулар өртке қарсы 1-типтегі арақабырғамен бір қабат биіктігіне дейін бөлінген болу керек. Бірінші қабат дәлізіне, холл немесе вестибюліне шығатын жерасты (немесе шығыңқы ірге) қабат пен бірінші қабатты  байланыстыратын сатылар адамдарды жерасты немесе шығыңқы ірге қабаттан эвакуациялау есебінде есепке алынбайды.

Егер жерасты немесе шығыңқы ірге қабат сатысы бірінші қабат вестибюліне шығатын болса, онда осы вестибюльден шығатыннан басқа ғимараттың жерүсті бөлігіндегі барлық сатылардың тікелей сыртқа шығатын есіктері болу керек.

4.3.12 Қызмет көрсететін қызметкерлерге  арналған сатылар сатып алушыларға арналған кіру есіктері мен сатылардан бөліну керек. Қойма немесе басқа саудалық емес бөлмелерге кіру есіктерін, ереже бойынша, қабылдау немесе қызметтік дәліздер жағына  орналастыру керек. Сауда ауданы 1200 м²- тан артық емес дүкендерде қоймалардан тауарларды беру үшін сауда залына шығатын қосымша шығу есіктерін сауда залымен іргелес қарастыруға жол беріледі.

4.3.13 Дүкеннің сауда залынан шығатын эва­куациялық шығу есіктерінің біреуін тікелей вес­тибюльге немесе ашық сатымен түйісіп тұрған қабаттардағы холға шығатындай етіп қарастыруға жол беріледі.

4.3.14 Сыртқы ашық сатыларды  60° артық емес еңістігімен дүкеннің екінші қабатынан екінші эва­куациялық шығу ретінде пайдалануға жол беріледі. Мұнда аталған сатылар эвакуация жасала­тын­дардың санына есептелген болу керек, артық емес:

- 70 адам - отқа төзімділік дәрежелі ІІ ғимарат үшін;

- 50 адам -  отқа төзімділік дәрежелі ІІІ ғимарат үшін;

- 30 адам - отқа төзімділік дәрежелі IV және V ғимарат үшін.

Сыртқы сатылар енін 0,8 кем емес, тұтас баспалдақ енін 0,2 м кем емес етіп қабылдау керек.

Жазық шатырлар (соның ішінде пайда­ланылмайтын) бойынша немесе ашық галереялар арқылы ашық сатыларға өтетін жолды салғанда жабындар мен галереялардың көтергіш құрылым­дарының сыртқы отқа төзімділік шегін REI 45 кем емес етіп жобалау керек.

4.3.15 Дүкендерде қисық сызықты сатыларды жасауға жол беріледі: бас көрнекті - екі және одан көп қабатты сауда залдарында, сондай-ақ осы залдарда антрессольдар бар болса; жетекші қыз­меттік - тұрақты 5 адамнан көп болмайтын бөл­мелерде. Мұнда аталған сатылардың тар бөлігіндегі баспалдақтардың енін 0,22 м кем емес, ал қызметтік баспалдақтардың енін 0,12 м кем емес деп қарастыру керек.

4.3.16 Саты алаңдарын, ереже бойынша, сыртқы қабыр­ғалардағы ойықтар арқылы табиғи жарық­тандыруды жобалау керек. Екі қабатты ғимарат­тардағы (жеке тұрған,  құрамдас -жапсарлас, тұрғын үй ғимараттарының құрамдас немесе оның ішіне салынған, сондай-ақ отқа төзімділіктің өзге қыз­меттік мақсатындағы ғимараттарда орналас­тырыл­ған)  саты алаңдарын 50 %-тен аспайтын жоғарыдан жарықтандыру жа­сауды, ал үш қабатты ғима­раттарда саты баспал­дақтарының арасында 1,5 м-ден кем болмайтын ойық орнатуға рұқсат етіледі. Адамдарды эвакуа­циялауға арналған саты алаң­дарының 50 %-тен аспайтынын табиғи жарық­тандырусыз жобалауға рұқсат етіледі. Сондай-ақ, аталған саты алаңдарын 2-ші немесе 3-ші типті түтіндемейтін болуы тиіс.

4.3.17 Сауда залдарында түтінтартқыштарды табиғи жарықтандырусыз қарастыру керек.

4.3.18 Тез тұтанғыш тауарларды, сондай-ақ жанғыш сұйықтықтарды (май, бояу, еріткіштер және т.б.) сататын дүкендер отқа төзімділігі ІІ дәрежеден кем емес жеке тұрған ғимараттарда орналас­ты­рылғаны жөн. Бұл ғимараттарда дүкендердің басқа типтерін, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіп­орын­дарын тез тұтанғыш тауарлар мен жанғыш сұйық­тықтарды сататын дүкеннен өртке қарсы 1-типтегі қабырғалармен бөліп орналастыруға рұқсат етіледі.

4.3.19 Тез тұтанғыш тауарлар мен жанғыш сұйықтықтарды сақтау қоймаларын (осы норма­ла­рдың 4.3.18 т. бойынша дүкендердегі) терезе ойық­тары бар сыртқы қабырғаларда орналастыру керек және оларды өртке қарсы 1-типтегі арақа­быр­ғалармен (EI 45) және 3-типтегі аражабындармен (ЕI 45) бөліп, бұл қоймаларға кірер есік тамбур-шлюз арқылы қарастырылу керек. 

4.3.20 Жанғыш тауарлар мен жанғыш орамадағы тауарларды сақтау қоймаларын, ереже бойынша, ауданы 250 м² және одан артық болатын сауда залынан оларды 1-типтегі өртке қарсы арақабыр­ғалармен бөле отырып, сыртқы қабыр­ға­ларға орналастырған жөн.

Аталған қоймаларды ауданы 700 м² аспайтын бөліктерге бөлген жөн. Әр бөліктің шегіне тордан жасалған немесе төбеге дейін жетпейтін ара­қабырғалар орнатуға рұқсат етіледі. Бұл жағдайда түтінтартқыш бөлікке тұтастай қарастырылады.

Жоғарыда аталған көрсеткіштердің түтінтарт­қыштарын қолданыстағы нормативтік құжаттарға сәйкес, ал мұндай қоймаларды жерасты қабатына орналастырған жағдайда осы нормалардың 4.3.31 т. есепке ала отырып, қақпақтар немесе терезелер арқылы қарастырған жөн.

Ауданы 50 м² дейінгі осындай қоймалардың түтінтартқышын қоймалардың дәлізге шығар есіктері болған жағдайда дәліздің түбінде орналасқан тере­зелер арқылы жобалауға рұқсат етіледі. Қолда­ныстағы нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес қоймаларға, сондай-ақ жүк түсіру бөлмелері мен тұғырнамалары бар есіктер мен терезе ойық­тары арқылы қосылған қоймаларға түтінтартқыш талап етілмейді.

4.3.21 Электрлі қалқан бөлмесіндегі, желдеткіш камералардағы, жанғыш материалдар мен өзге де өрт қауіпсіздігі техникалық бөлмелеріндегі есіктердің отқа төзімділік шегі EI 45-тен кем болмауы керек.

4.3.22 Жанбайтын тауарлардың қоймаларын сауда залынан өртке қарсы арақабырғалармен бөлген жөн (сауда залын келесі ұлғайтуға арналған жобалау тапсырмасына сәйкес тағайындалған аудан­да орналастырылған ораусыз баяу жанатын тауар­лар қоймасынан басқа).

4.3.23 Автоматты өрт дабылымен:

- автоматты өрт сөндіру қондырғысы орна­тылмаған азық-түліктік емес дүкендердің;

- күзет дабылымен жабдықталған азық-түлік дүкендерінің жайларын жабдықтаған жөн.

Автоматты өрт дабылын автоматты өрт сөндіру қондырғысымен жабдықталған бөлмелерде, сондай-ақ ет, балық, жемістер мен көкөністер (жанбайтын орамада), металл ыдыстар, жанбайтын құрылыс материалдары дайындалатын және сақталатын қоймаларда, дәретханаларда, тоңазыту камера­ла­рында, жуынатын бөлмелерде, сусебезгілер мен желдету камераларында, сорғылық, бойлерлік және қатты жанатын материалдары жоқ өзге де инжерелік жабдықтарға арналған бөлмелерде қарастырмауға рұқсат етіледі.

4.3.24 Екі жерүсті қабатында немесе бір жерүсті және шығыңқы ірге (жерасты) қабатта орналасқан шығыңқы ірге (жерасты) қабатында -  жеке тұрған ғимараттарда немесе тұрғын үйлердің (немесе басқа мақсаттағы ғимараттардың)  құрамдас -жапсарлас немесе құрамдас салынған сауда залдары бар сауда ауданы 3500 м²  артық (осы нормалардың 4.3.1 т. есепке алғанда) дүкендердің;

- үш немесе одан артық жерүсті қабаттарында немесе немесе екі жерүсті және шығыңқы ірге (жерасты) қабатында орналасқан - жеке тұрған ғимараттарда немесе тұрғын үйлердің (немесе басқа мақсаттағы ғимараттардың) ішіне-жапсарлас немесе ішіне салынған кез келген аудандағы дүкендердің;

- басқа мақсаттағы ғимаратардың ішіне салынған жерүсті қабаттарында орналасқан сауда ауданы 500 м² және одан артық дүкендердің

- сауда залдарын, тауарларды қабылдау, сақтау және сатуға дайындау бөлмелерін, ыдыстар, орау материалдарын және мүліктерді сақтауға арналған бөлмелерін автоматты өрт сөндіру қондыр­ғы­ларымен жабдықтаған жөн.

4.3.25 «Аңшы» дүкендерінде (сондай-ақ қару-жарақ сату бөлімдері бар «Табиғат» дүкендерінде) тамбур арқылы кірер есігі бар қару-жарақ сақтауға арналған бөлмені жобалау қажет). Бұл жағдайда қоршайтын кірпіш қабырғаларының 0,38 м-ден кем болмауын және кіретін есігінің құлып салынатын болат табақпен қапталғанын қарастыру керек. Қару-жарақ сақтауға арналған бөлмеге терезе ойықтарын орнатуға рұқсат етілмейді.

4.3.26 Төрт немесе бес қабатты дүкендерге арналған есіктер, фрамугалар (саты алаңдарының ішкі қабырғаларын қоса алғандағы есіктер мен арақабырғалардағы) және арақабырғалар үшін жарық көзі толтырмасы ретінде шыңдалған немесе шегенделген шыны мен шыныблоктарды қолданған жөн. Биіктігі төрт қабаттан төмен дүкендерде жарық көзі толтырмасының түрі шектелмейді.

4.3.27 Жылжымалы арақабырғалар EI 45 отқа төзімділік шегін қамтамасыз ететін жанбайтын материалдармен екі жағынан қорғалу керек.

4.3.28 Сауда залдарының, қоймалардың, сон­дай-ақ отқа төзімділігі І және ІІ дәрежелі ғимарат­тардағы эвакуациялау жолдарындағы қабырғалар мен тө­белерді әрлеу жанбайтын немесе баяу жанатын ма­териалдармен, ал аспалы төбелердің қаңқалары жанбайтын материалдармен орындалу керек.

4.3.29 Техникалық қабат биіктігі онда орна­ластырылған инженерлік жабдықтар мен инженерлік коммуникациялардың түрлеріне, сондай-ақ оларды пайдалану шарттарына  байланысты анықталады. Қызмет көрсету құрамының өту орындарында  шығыңқы құрылымдардың еденнен төменге дейінгі ара қашықтығы 1,8 м кем болмауы керек. Жанбайтын материалдардан жасалған құбырлары мен құбыр оқшаулағыштары бар тек қана ин­женерлік коммуникацияларды орналастыруға арнал­ған техникалық қабатта (техникалық жертөледе) оның еденнен төбеге дейінгі биіктігін 1,6 м кем болмайтындай көлемде азайтуға рұқсат етіледі.

4.3.30 Инженерлік желілер жүргізілген техни­калық үйасты қабатынан сыртқа шығар орын (есіктер немесе мөлшері  0,6 х 0,6 м кем емес люктер арқылы) болу керек. 

4.3.31 Бірінші жерасты немесе шығыңқы ірге қабаттардың (0,5 м аспайтындай тереңдетілген) әр бөлігінде қолданыстағы құжаттарда айтылған жағдайлардан басқа кезде ені 0,9 м және биіктігі 1,2 м болатын екіден кемес люктері немесе терезелері болу керек. Бөліктің ауданы 700 м² аспау керек.

4.3.32 Алаңшалар аралығындағы бір сатыдағы баспалдақ саны (осы нормалардың 4.3.15 т. сәйкес қисық сызықты сатылардан басқа) 3-тен кем болмауы және 16-дан аспау керек. Бір сатылы баспалдақтарда, сондай-ақ екі немесе үш сатылы баспалдақтарда 18-ден аспайтын саты санына рұқсат беріледі.

4.3.33 Саты  (көлбеушелер) баспалдақтары мен алаңшаларының тұтқалы қоршаулары болуы керек. Мүгедектердің сатылармен немесе көлбеушелермен (соның ішіндегі сырттағы) қозғалуын қамтамасыз етуге арналған құрылғылар мен шаралар                ҚР ҚБҚ 3.01-05-2001, МҚН 3.02-05-2003 сәйкес қа­рас­тырылу керек.

4.3.34 Сыртқы сатылар мен көлбеушелердің, сон­дай-ақ жаяужол деңгейінен 0,45 м биік орна­лас­тырылған дүкенге кіре беріс алаңшалардың биіктігі 0,8 м кем болмайтындай қоршаулары болу керек.

4.3.35 Жерүсті қабаттарындағы сатылар бас­палдақтарының еңістігін 1:2 аспайтындай етіп қабылдаған жөн. Жерасты және шығыңқы ірге қабаттарға әкелетін саты баспалдағының, сондай-ақ адамдарды эвакуациялауға арналмаған жерүсті қабаттарындағы сатылардың еңістігін 1:1,5 етіп алуға рұқсат етіледі. Адамдар қозғалысының жол­дарындағы көлбеушілердің еңістігін 1:6, мүгедектер қозғалысының жолдарындағы «сауда залдары мен дүкендердің кіре берісіндегі) көлбеушелер  еңістігін 1:12 аспайтындай етіп алған жөн.

 

4.4 Лифтілер

4.4.1 Жүк лифтілерінің жүккөтергіштігі мен каби­налардың габариттері дүкендердің жіктік топтары (1-қосымша бойынша)  мен лифтілердің түсіруге және тиеуге арналып қарастырылған механикаландыру жабдықтарын ескере отырып, жобалау тапсыр­масымен белгіленеді. Жүк лифтілерінің ең аз қажет саны жүк ағынының есебіне қарай анықталады.

4.4.2 Әр қабаттағы жүк лифтілерінің кіре берісінде Е х К тең (5-қосымшаға сәйкес) кем болмайтын жүк түсіруге арналған алаңшалар (бұдан әрі мәтінде - түсіру аймақтары) қарастырылу керек.

Түсіру аймақтары тауарларды қабылдауға, сақ­тауға және сатуға дайындау  бөлмелері топтарының ең аз мөлшерде нормаланған ауданының құрамына кіргізілмейді. 

4.4.3 Жерасты немесе шығыңқы ірге қабат­тардан шығу өрт кезінде ауа тірегінің құрылғысы бар тамбур-шлюздер арқылы қарастырылу керек (осы нормалардың 4.4.2. т. сәйкес Е х К тең габарит­термен).

Тамбур-қақпалар өртке қарсы арақабыр­ғалар­мен қоршалу керек, ал олардың кіреберістегі есік­терінің өртке қарсы нығыздалуын қарастыру керек.

Тамбур-қақпа есігінің ішкі бетін (лифт шах­тасының жағынан) жанғыш материалдармен орын­дауға рұқсат етіледі.

4.4.4 Дүкен бөлмелері аралығындағы тікелей технологиялық байланыс үшін жүккөтергіштігі 100-ден 250 кг-ға дейінгі шағын жүк көтеру лифтілерін қолдануға рұқсат етіледі; бұл жағдайда түкпір шахтада 14-тен аспайтын аялдамаға рұқсат етіледі. 

Металл қаңқалы шахтада екі аялдамалы көтеру биіктігі 5,2 м аспайтын шағын жүк көтеру лифтісін (лифт жиынтығымен қойылатын) орнату кезінде жерүсті қабаттарында өртке қарсы арақабырғалар мен аражабындардың қоршау құрылғысы талап етілмейді. Жерасты немесе шығыңқы ірге қабат­тардағы металл қаңқалы шахтада шағын жүк көтеру лифтісінің бірінші аялдамасын орналастырғанда лифтіден шығу осы нормалардың 4.4.2 т. талап­тарын ескере отырып, тамбур-қақпа арқылы қарастырылу керек.

4.4.5 Екі немесе үш қабатты сауда орындарын орналастыру кезінде жолаушылар лифтісін орна­туды қарастырған жөн.

Жолаушылар лифтісінің саны мен жүккөтер­гіштігін жолаушылар ағынын ескере отырып, анық­таған жөн.

Төрт және одан жоғары қабаттардағы ауданы 1000 м² және одан астам сауда залдарын орна­ластыру кезінде, ереже бойынша, эскалатор орна­тылу керек. Жобалау тапсырмасы бойынша жо­лаушылар лиф­тілері мен эскалаторларды қабаты төмен және ауданы 1000 м² кем сауда залдарында да орнатуға рұқсат етіледі.

4.4.6 Екі немесе үш деңгейлі сауда залдары бар дүкендерде мүгедектердің, соның ішінде арбалы мүгедектердің жылжуына арналған кабинасының кеңдігі 2,1 м кем болмайтын  (ҚР ҚБҚ 3.01-05-2001, ВҚН 62-91* талаптарын ескере отырып) бірден кем емес жолаушылар лифтісін орнатуды қарастырған жөн.

4.4.7 Жерасты немесе шығыңқы ірге қабат­тардағы жолаушылар лифтілерін тоқтату қажет болғанда лифт шахталарының есіктері өртке қарсы арақабырғалармен қоршалған (жолаушылар лиф­тілерінің алдындағы алаңшалар үшін нормаланған габариттерден кем болмайтын) тамбур-қақпаларға  шығу керек. Тамбур-қақпалардың  кіреберістегі есік­терінің өртке қарсы нығыздалуын қарастыру керек.

4.4.8 Дүкендердегі сауда залдарының дең­гейлерінің (белгілерінің) еңістігі қабат биіктігінен кем болған жағдайда және көлбеушелер орнату мүмкін болмағанда мүгедектер үшін (соның ішінде арбалы мүгедектер үшін) саты баспалдақтарының бойымен немесе тігінен орналатырылатын арнайы көтер­гіштер қарастырылу керек. Бұл жағдайда көтергіш тұғырнамасының ені 0,9 м, ал тереңдігі 1,2 м кем болмау керек.

4.4.9 Дүкендердің лифтілері мен жүк көтер­гіштерінің машиналық бөлімшелерін тікелей тұрғын бөлмелердің астына орналастыруға жол берілмейді

 

4.5 Қоқыс шығару және шаң сору

4.5.1 Қоқыс контейнерлері үшін дүкен аумағында шаруашылық алаңы шегінде немесе ғимарат кө­лемінде орналасатын қатты жабынды шаруашылық алаңшасын қарастыру керек.

Қоқыс құбырларын (қоқыс шығарудың пневма­тикалық немесе вакуумдық жүйесі болмаған кезде) бес қабатты дүкендерде қарастыру керек. Аз қабат­тары дүкендерде қоқыс құбырларын орнату қажет­тіліктері жобалауға берілетін тапсырмамен анық­талады.

Қоқыс құбырларымен жобалау тап­сырмасы  бойынша, әрі 11 және 12-қосымшаларды есепке ала отырып, жабдықталмаған дүкендер қоқыс жинау камерасын, қағаз қалдықтарын престеу бөлмесін, тағам қалдықтарын сақтауға арналған камераны, қарастыру керек. Аталған бөлмелерді инженерлік қамтамасыз ету талаптарын осы нормалардың 6-тарауын есепке ала отырып қарстыру керек.

4.5.2 Қоқысқұбыры ұңғысы:

- ауа өткізбейтін және құрылыс құрылымдарынан дыбысоқшауланған, экологиялық таза мате­риал­дардан жасалған, өртке қарсы талаптарға жауап беретін және дайындаушы-зауыттың сертификат­тарымен куәландырылған құбырлардан жасалу керек;

- негізгі құрамдық жиынтығынан басқа (кла­пандар, шибер, қамыттар, ақаулағыштар) тазарту құрылғысы, шаю жүйесі, бөлу құрылғысы болу керек;

- адамдар үнемі болатын тұрғын үйлер және қызмет бөлмелермен қатар салынбау керек.

4.5.3 Қоқысжинағыш камера тікелей оқпанның астында орналастырылуға, ғимаратқа кірер есіктен қалың қабырғамен (қалқанмен) оқшауланған сыртқа ашылатын есігі бар дербес шығу орны болу керек және өртке қарсы 1-типтегі арақабырғалармен (EI 45) және 2-типтегі аражабындармен (EI 60) қор­шалуы керек.

Қоқысжинағыш камералардың жоспардағы мөл­шерін  2,0 х 1,5 м кем болмайтындай, ал камераның биіктігін жарықта 1,95 м-ден кем болмайтындай етіп қабылдаған жөн. Қоқыс жинағыш камераға апа­ратын дәліз болған жағдайда, ереже бойынша, оның ені 1,3 м-ден кем болмауы керек.

Қоқысжинағыш камераға спринклерлік суар­ғышты орнату қарастырылғаны жөн.

Қоқысжинағыш камера еденінің белгісі жаяужол деңгейінен жоғары немесе көлік өтетін жолға 0,05 м-ден 0,1 м-ге дейінгі аралықта жақын болуы керек. Қоқыс алуды механикаландырған жағдайда қоқыс­жинағыш камераны басқа деңгейде орналастыруға рұқсат етіледі.

Қоса салынған (қосып-қосымша салынған) дүкен­дерде қоқысжинағыш камераны тұрғын бөлмелердің астына, сондай-ақ адамдар үнемі болатын басқа мақсаттағы бөлмелердің астына немесе олармен жапсарлас етіп орналастыруға рұқсат етілмейді.

4.5.4 Вакуумдық шаңжинағыштың орталық­танды­рылған немесе аралас жүйесін сауда      ауданы 6500 м² және одан артық дүкендерде қарастырған жөн. Сауда ауданы кіші дүкендерде шаңжинағыш жүйелердің қажеттілігі жобалау тапсмырмасымен белгіленеді.

4.5.5 Шаңжинағыштың аралас жүйесін жобалау кезінде қызмет көрсетудің бір қабылдау клапанының радиусы 50,0 м-ден аспау керек.

4.5.6 Шаңжинағыштың орталықтандырылған не­месе аралас жүйесі болмаған жағдайда шаңсор­ғыштар сүзгілерін тазалау камерасын орнату жо­балау тапсырмасында анықталады.

 

5 ДҮКЕНДЕРДІҢ НЕГІЗГІ ЭЛЕМЕНТТЕРІНЕ ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР 

 

5.1 Сауда бөлмелері

5.1.1 Дүкендердің сауда ауданына сауда зал­дары мен қосымша қызмет көрсетуге арналған бөлмелер кіреді, сондай-ақ көше жағындағы экспо­зициялық сөрелер ауданы оларды еденге оналас­тыру жағдайында залдың еденімен бір деңгейде болады (9 - қосымшасы бойынша). Қосымша қызмет көрсету элементтерінің тізбесі тәртіпке енгізілмейді және жобалау тапсырмасы бойынша 2-қосымша ескеріле отырып, белгіленеді.

Сауда залындағы белгіленген ауданның ең аз коэффициентін 0,25- ке тең деп қабылдаған жөн. 

5.1.2 Өзіне өзі қызмет көрсету дүкендерінің сауда залдарын жобалау кезінде орталықтандырылған есептеу желілерінің (қабат бойынша немесе тұтастай) және сатып алушылардың жеке заттарын қоюға арналған сөрелердің орналастырылу мүм­кіндігін қарастырған жөн.

5.1.3 Өзіне өзі қызмет көрсететін дүкендердегі бақылаушы-кассирлердің жұмыс орнындарының санын бір бақылаушы-кассирге келетін сауда залының ауданына байланысты қабылдау керек: 

- азық-түлік дүкендерінде - 100 м² дейін, қоса алғанда;

- азық-түліктік емес дүкендерде - 160 м² дейін, қоса алғанда.

Есептік торап ауданын сауда залы ауданының 15 % көп емес деп қабылдау керек. Есепте бақылаушы-кассирлердің жұмыс орнындарының саны қосымша қызмет көрсетуге арналған сауда залы ауданында, сондай-ақ сәйкес мақсаттағы бөлмелер ауданында  ескерілмейді.

5.1.4 Дүкен сауда залдарындағы жабдықтар арасындағы өту жолдарының ені 7-қосымшаға сай анықталу керек.

5.1.5 Тапсырыс (немесе сыйлық жинақтарын жинақтау) бөлімдерінің ауданын 8-қосымшаға сәйкес ең кіші ауданының шекті көрсеткіші бойынша анықталатын есептіктен кем емес етіп қабылдау керек.

5.1.6 Кафетерий ауданын 9-қосымшаға сәйкес ең кіші ауданының шекті көрсеткіші бойынша анық­талатын есептіктен кем емес етіп қабылдау керек. Дүкендердің құрамында қарастырылған шырын-барлардың, кулинария бөлімдерінің және басқа да тамақтану кәсіпорындарының ауданын ҚР ҚНжЕ 3.02-02-2001 талаптарын ескере отырып, жобалауға берілетін тапсырма бойынша қабылдау керек.

5.1.7 Қосымша қызмет көрсететін басқа бөл­мелердің аудандарын 10-қосымшаны ескере оты­рып, жобалау тапсырмасымен анықтау керек.

Жеке тұрған азық-түлік дүкенінде жобалау  тапсырмасы бойынша тиісті бөлімде (немесе бө­лімдерде), сондай-ақ жедел тамақтану кәсіпорнында сатылатын тамақ өнімдерін дайындау жөніндегі аспаз цехын қарастыруға рұқсат етіледі.

5.1.8 Көше жағынан экспозициялық аумақтары бар сөрелерді орналастыру кезінде сөрелердің сал­қындататын беттерінің суланып кетуден қорғауды, ал қажет болған жағдайда (осы нормалардың 4.1.11 т. талаптарын ескере отырып) тікелей күн сәу­лесінен қорғауға арналған қондырғыларды қарас­тырған жөн.

 

5.2 Тауарларды қабылдау мен сақтау және тауарларды сатуға дайындау бөлмелері

5.2.1 Түсіру платформаларының деңгейі, ереже бойынша, автомобиль алаңының деңгейінен 1,1-1,2 м-ге биік болу керек.

Түсіру платформасының деңгейін төмендегідей қарастыруға болады:

- тауарларды жеткізу үшін аз жүүкке бейімделген және жеңіл автомобильдерді пайдаланған кезде – автомобиль алаңының деңгейінен 0,6-0,8 м биік;

- жобалау тапсырмасында түсіру-көтеру құрал­дары бар болса – автомобиль алаңымен бір деңгейде.

Тікбұрышты үлгідегі платформаның ең кіші тереңдігі 4,0 м тең, біршама тар жердегі ара тәрізді үлгідегі 2,5 м болу керек.

5.2.2 Түсіру орындарының есептік санын 4-кесте бойынша қабылдау керек.

Сауда орталықтарында жүк түсіру орындарының жалпы саны әрбір сауда кәсіпорны бойынша есеп айырысу шамасы ретінде қабылданады. Олардың жалпы санының шамасын  15 % дейін қысқартуға рұқсат етіледі.

 

4-кесте

 

 

5.2.3 Жүк түсіру платформаларын сауда ауданы 1500 м² аспайтын азық-түлік дүкендерінде және сауда ауданы 3000 м² аспайтын азық-түліктік емес дүкендерде қалқа астында (барлық платформаны және 1,0 м машина қорабын жабатындай) орна­ластыруға жол беріледі. Сауда ауданы үлкен дүкендерде (жобалау тапсырмасына сәйкес жылы­тылатын немесе жылытылмайтын) жүк түсіру бөл­мелерін, соның ішінде жерасты тоннельдері немесе арнайы аулалары арқылы жүк тиеу бөлмелерімен қоса) қарастыру қажет. Жаң салынған сауда ауданы 1500 м² және одан кем азық-түлік дүкендерінде және сауда ауданы 3000 м² және одан кем азық-түліктік емес дүкендерде жерүсті жүк тиеуін қарастыруға жол беріледі. Тұрғын ғимараттарға құрамдас -жапсарлас салынған немесе  құрамдас салынған дүкендерде жүк түсіру бөлмелерін қолданыстағы нормативтік құжаттарға сәйкес қарастырған жөн.

5.2.4 Сауда ауданы 1500 м² аспайтын дүкендерді қайта құрылымдау кезінде тауарларды жүк түсіру алаңынсыз тікелей қабылдау бөлмесіне түсіру тәсілін қалдыруға рұқсат етіледі. Сауда ауданы 1500 м² астам дүкендерді қайта құрылымдау кезін­де, ереже бойынша, жерасты жүк тиеуін жобалау керек, ал ауданы 1500 м² және одан кем болса, жерасты жүк тиеуіне рұқсат етіледі.  

Тұрғын ғимараттардың құрамдас -жапсарлас немесе ішіне салынған сауда ауданы  250 м² дейінгі дүкендерді қайта құрылымдау кезінде пәтерлердің терезелері мен кірер есіктері бар қасбет жағынан жүк тиеу тәсілін қалдыруға болады. Бұл жағдайда жүк тиелетін орынның үстінен қалқа қарастыру керек. Пәтерлердің терезелерінің үстінен дебар­кадерлер орнатуға жол берілмейді.

5.2.5 Ашық жүк түсіру алаңдарын, ереже бойынша, дүкен­дердің оқшауланған шаруашылық аулала­рын­да орна­ластыру керек. Мұндай аулаларды ұйым­дастыру мүм­кіндігі болмаған жағдайда шағын аудандардың қоғам­дық ғимараттарын, қоғамдық аймақтарын не­месе тұрғын ғимараттардың түкпір жақтарын бағ­дарлау керек. Дүкендер аумағындағы қоқыс контей­нерлеріне арналған шаруашылық алаңшаларын орналастыру кезінде бұл алаңдар арасындағы ара қашықтық тұрғын ғимараттардың терезелерінен, мектепке дейінгі балалар және жалпы білім беру мекемелерінің, сон­дай-ақ тұрақты типтік емдеу меке­мелерінің шекараларынан 20 м-ден кем болмауын қарастыру керек.

5.2.6 Тауар түсірулері қалқа астында жүргізілетін дүкендерде қабылдау бөлмелерін бір жүк түсіру орнына 12 м² кем болмайтын есеппен қарастыру керек.

5.2.7 Жабық бөлмелердегі және қалқа астындағы автомобильдерге арналған көлбеушелердің еңісі   16 %-дан, ал ал ашық аумақтарда 8 %-дан аспауы керек.

5.2.8 Машиналардың тұйықтала орналасуы ке­зінде жабық жүк түсіру бөлмесін кеңдігі аз тонналық машиналар үшін 8,0 м-ден кем (қақпадан түсіру тұғырнамасына дейін) болмайтындай және үлкен жүк автомашиналары үшін (рефрижераторлар, тір­кемелі автокөліктер) - 12,0 м кем болмайтындай жо­балау керек.

Жүк түсіру бөлмесінің биіктігі немесе қалқа ас­тындағы кеңістік кіру қақпасының ені 3,6 м болғанда көліктің өту жолының деңгейінен шығыңқы құрылым­дарға дейін - 4,2 м-ден және биіктігі 4,2 м-ден кем болмауы керек. Егер жобалауға тапсырма бойынша үлкен жүк автокөліктерін пайдалану қарастырылмаса, жүк түсіру бөлмесінің биіктігін 3,6 м тең етіп, сондай-ақ кіру қақпасының ені мен биіктігін 3,6 м-ден кем болмайтындай етіп алуға рұқсат етіледі. Автомо­бильдер мен өзге де көлік­тердің өту жолдарындағы бағаналар, қабырғалар және қабырғалардағы қуыс бұрыштары биіктігі 1,6 м-ден кем болмайтын соққыға төзімді материал­дармен механикалық зақым­дану­лардан қорғалуы керек.

5.2.9 Азық-түлік және азық-түліктік емес дүкен­дерде сатуға шығарылған тауарларды қабылдау, сақтау және сатуға дайындау  бөлмелерінің ауданын 3 және 4-қосымшаларға сәйкес сауда жүргізілмейтін бөлмелердің аталған топтарына арналған ауданның меншікті көрсеткіштері бойынша анықталатын есеп­теу көрсеткішінен кем болмайтындай қабылдау керек. Жылытылатын бөлмелерде тауарларды түсіру кезінде оның ауданын сатуға шығарылған тауарларды қабылдау, сақтау және дайындауға арналған бөлмелердің ауданына енгізу керек.

Тауарларды қабылдау, сақтау және сатуға дайындау бөлмелерінің құрамын 11 және 12-қосым­шаларға сәйкес қабылдау керек.

5.2.10 Тауарларды қабылдау, сақтау және сатуға дайындау бөлмелерінің тобындағы дәліздердің енін дүкен мен пайдаланылатын көлік жабдығының шамасына қарай сауда залының ауданы 250 м² дейін болса - 1,6 м кем болмайтындай, 250 м² артық болса - 1,8 м кем болмайтындай және электрленген көлікті пайдаланған кезде сауда залының кез келген ауданында - 2,3 м кем болмайтындай етіп қабылдау керек.  Ауданы 10 м² артық тауар сақтау бөлмелері мен қоймаларының есіктері ені 1,3 м-ден және биіктігі 2,3 м-ден кем болмайтындай қос қақпалы болу керек, ауданы олардан кіші    қоймаларға ені 0,9 м-ден кем болмайтын, биіктігі 2,3 м-ден кем болмайтын бір қақпалы есік орнатуға рұқсат етіледі. Қалқа астында орналасқан жүк түсіру тұғырнамасы мен дүкен бөлмелерінің арасындағы есіктердің ені 1,6 м кем болмайтын, биіктігі 2,3 м кем болмайтын қос қақпалы (немесе жылжымалы) болу керек.

5.2.11 Ортақ қоймаға:

- азық-түлік дүкендеріндегі сауда залының ау­даны 100 м² аспаса және тауарды қатар қою ережесі сақталатын болса;

- азық-түлік сатылмайтын дүкендердегі сауда залының кез келген ауданында целлулоидті, пар­фюмерлік және аэрозольді иісті тауарлардан, сон­дай-ақ жанғыш сұйықтықтардан басқа тауар­ларды қоймалауға жол беріледі.

Қоймалар ауданында сатуға арналған тауар­ларды дайындауды қарастыруға жол беріледі. Тоңазытқыш камераларды есептеу темпера­тура­лары бойынша және тағамдардың сипаттамасы ескеріле отырып, біріктіруге рұқсат етіледі.

5.2.12 Тауарларды қабылдау, сақтау және сатуға дайындау бөлмелеріне дәретханалар, душтар және канализацияға су жіберуге арналған тораптарының астында орналастыруға жол берілмейді.

Дүкендердің үстінде техникалық қабат болған жағдайда (тұрғын ғимараттарға немесе өзге  қыз­меттік мақсаттағы ғимараттардың ішіне-жапсарлас немесе ішіне салынған) тауарларды сақтауға және сатуға дайындау бөлмелерін орна­ластыруға кана­лизациялық тікқұбырларды салу бұл бөлмелер ше­гінен тыс салынған жағдайда шектеу қойыл­майды.

Жуыну бөлмелерінде, дәретханалар мен сусе­безгілерде суды канализацияға жіберу траптарын қарас­тыру керек, ал еден белгісі көрші бөлмелердің еден белгісінен 0,02 м төмен болу керек. 

5.2.13 Тоңазытқыш камераларды, ереже бой­ынша, оған ені 1,3 м кем болмайтын қақпа  арқылы кіретін бірыңғай блокпен жобалау керек. 

Бірыңғай блоксыз тоңазытқыш камераларын оларға тиісті қойма арқылы кіретін екіден артық болмайтын камераларды орналастыруға рұқсат беріледі. Есептеу температурасы 2 °С және одан жоғары тоңазытқыш камераға кіру кезінде  қақпаны  қарастырмауға рұқсат етіледі. Температурасы төмен камераға (немесе камералар блогына) кіруді жеке қақпа арқылы қарастыру керек.

5.2.14 Тоңазытқыш камераларды жоғары қазан­пештермен, бойлерлік, жуыну және өзге де  темпе­ратурасы мен ылғалдылығы бөлмелермен қатар, сондай-ақ олардың үстіне немесе астына орна­ластыруға рұқсат берілмейді.

5.2.15 Суытылған өнімдерді, сондай-ақ балмұз­дақтарды сақтауға арналған төмен температуралы камералардағы тоңазытқыш камералардың қоршау құрылымдарының жылуоқшаулағышын камералар­дағы ішкі есептік температурасына сәйкес, бірақ минус 18 °С-тан төмен болмайтындай, қалған каме­раларда плюс 4 °С-тан жоғары болмайтындай жоба­лау керек. Тоңазытқыш камералардың қоршау құры­лымдарында су құбыры мен канализация құбыр­ларын, желдету қораптары мен электр кабельдерін жүргізуге жол берілмейді.

5.2.16 Тоңазытқыш камералардың биіктігі таза қалпында 2,7 м-ден кем болмауы, бірақ  3,5 м-ден артық болмауы керек. Жоғары биіктікте камера­лардың үстінен камералар мен жоғары қабаттың арасында желдеткіш кеңістігі бар дербес жабын қарастыруға рұқсат етіледі, ал оларды тұрғын үй қабаттарының астына орналастыру қажет болған жағдайда камералардың жабыны ғимараттың қаба­таралық жабынынан желдету кеңістігімен бөлінуі керек.

5.2.17 Тоңазытылатын камералардың машина бөлімшелерінде сауда залындағы сөрелерді сауда залымен қатар немесе оның астында орналасқан арнайы бөлмеде агрегаттар орнату арқылы орта­лықтандырылған салқындату жүйесін қарас­тыру керек. Тоңазытқыш камералардың машина бөлім­шесін тұрғын үй бөлмелерінің астында орна­ластыруға рұқсат етілмейді. Ауамен салқындату жүйесі жұмыс істеген жағдайда машина бөлім­шелерінің биіктігі таза қалпында 2,7 м-ден кем болмауы, бірақ  3,5 м-ден артық болмауы керек.

Тоңазытқыш агрегаттарды машина бөлімше­сіндегі камерамен қатар немесе камера жанында дәлізден биіктігі 1,5 м кем болмайтын металл тормен (қос қақпалы есікпен) бөлінген алаңда орнатылу керек.

 

5.3 Қосалқы, қызметтік және тұрмыстық бөлмелер

5.3.1 Азық-түлік және азық-түліктік емес дүкен­дердегі қосалқы, қызметтік және тұрмыстық бөл­мелердің ауданын 3 және 4-қосымшаларға сәйкес сауда жүргізілмейтін бөлмелердің аталған топта­рына арналған ауданның меншікті көрсеткіштері бойынша анықталатын есептеу көрсеткішінен кем болмайтындай қабылдау керек.

Азық-түлік және азық-түліктік емес дүкендердегі қосалқы, қызметтік және тұрмыстық бөлмелердің құрамын 11 және 12-қосымшаларға сәйкес қабыл­дау керек. Дүкендердің тұрмыстық бөлмелеріндегі санитарлық-гигиеналық жабдықтар санын қолда­ныстағы нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес анықтау керек.

 

6 ИНЖЕНЕРЛІК ЖАБДЫҚТАУ

 

6.1 Жалпы ережелер.

6.1.1 Жеке тұрған ғимараттарда, көп қызметтік  кешендерде, қоғамдық ғимараттар мен орта­лық­тарда орналасқан дүкендердің жылумен, сумен жабдықталуын, ереже бойынша, жеке жылыту пункт­терінен (ЖЖП) қарастыру керек.

Қалған жағдайларда сауда кәсіпорнын жылумен, сумен жабдықтау үшін жылыту пунктінің типін таңдауды қолданыстағы нормативтік құжаттарды басшылыққа ала отырып, жүзеге асыру керек. 

 

6.2 Сумен жабдықтау және канализация

6.2.1 Дүкендерде: қолданыстағы нормативтік құжаттар мен осы бөлімнің талаптарына сәйкес жобаланған ыстық және суық судың шаруашылық-ауыз су құбырын, тұрмыстық канализацияны, суа­ғарларды, ішкі, өртке қарсы су құбырларын қарас­тыру керек.

6.2.2 Дүкендерде ыстық және суық судың су есептеу қондырғысын қарастыру қажет. Су өлшеу тораптарын дүкендерге су кіргізілетін құбыр ба­сында орнату керек. Тұрғын үйлердің, сондай-ақ басқа мақсаттағы ғимараттардың  құрамдас -жапсарлас және ішіне салынған дүкендердің ыстық және суық су енгізу құбыры ортақ болған жағдайда құбыр­лардың жеке тармақтарына қосымша су есептеу қондырғысын орнату керек.

6.2.3 Тұрғын ғимараттардың, сондай-ақ басқа мақ­саттағы ғимараттардың  құрамдас -жапсарлас және  құрамдас салынған дүкендердің канализация жүйелерін, ереже бойынша, бұл ғимараттардың канализациялық жүйе­лерінен бөлек қарастыру керек.

6.2.4 Жерасты және шығыңқы ірге қабаттардағы дүкендерге санитарлық-техникалық құралдар орна­ту қолданыстағы нормативтік құжаттардың талап­тарына сәйкес орындалу керек.

6.2.5 Жеке тұрған дүкендердің ЖЖП (қалалық су құбыры желісінің қысымы жетіспеген жағдайда) шаруашылық және өртке қарсы сорғылар орнатуды қарастыру керек.

6.2.6 Азық-түлік дүкендеріндегі тоңазытқыш агре­гаттар үшін, ереже бойынша, ауамен салқындату қарас­тырылу керек. Оны орнату мүмкін болмаған жағ­дайда сумен қамтудың айналымдық жүйесін қарастыру керек. Жүйені қоректендірудегі айна­лымдық сумен қамтудағы су шығындарын құрылыс аумағындағы судың тұтынылуын бақылайтын тиісті органдармен келісу керек.

6.2.7 Жинау мүліктерін сақтауға арналған бөл­мелерде раковиналар, траптар, сондай-ақ ыстық және суық су крандары қарастырылу керек. Сатуға арналған азық-түлік тауарларын дайындауға арнал­ған бөлмелерді раковиналармен және жуыну ван­наларымен жабдықтау керек. Тамақтану кәсіпорын­дарының дүкен қызметкерлері мен келушілерге арналған қосалқы бөлмелері ҚР ҚНжЕ 3.02-02-2001 тамақтану кәсіпорындары талаптарына сәйкес жабдықталу керек.

6.2.8 Сауда ауданы 8500 м² және одан артық әмбебап дүкендерің, сондай-ақ сауда ауданы 1000 м² және одан артық азық-түлік дүкендерінің сауда залдарында едендерді ылғалдап жинауға арналған тораптар мен суландыру крандары орнатылу керек. 

6.2.9 Тамақ қалдықтары камераларының жанын­дағы қақпа раковинамен және кіші бактарды шаюға арналған жуғышпен жабдықталу керек.

6.2.10 Зоологиялық тауарлар сатылатын «Ба­лықтар» және «Табиғат» дүкендерінің сауда зал­да­рында жобалау тапсырмасы бойынша аквариумдар жобалауға рұқсат етіледі.

6.2.11 Автоматты өрт сөндіру жүйесі бар болған жағдайда қолданыстағы нормативтік талаптардың құжаттары ескерілу керек.

 

6.3 Жылыту және желдету

6.3.1 Дүкендердің жылытылуын, желдеткішін, ауа баптағышын және түтінге қарсы апаттық жел­деткішін қолданыстағы нормативтік құжаттарға және осы бөлімнің талаптарына сәйкес жобалау керек.

6.3.2 Ауданы 400 м² және одан артық сауда залдары үшін, сондай-ақ жүк түсіруге арналған бөлмелер үшін сумен жылыту жүйелерінің бөлек тармақтарын қарастыру керек.

6.3.3 Дүкендердің сауда залдарындағы кезек­шілік жылыту плюс 10 °С ауа температурасына есептелу керек.

6.3.4 Дүкенде жылу беру шығынының есебі қарастырылу керек.

6.3.5 Тұрғын ғимараттың құрамдас салынған немесе құрамдас -жапсарлас салынған дүкендердің жылу жүйесін ғимараттың тұрғын ғимарат бөлігінің жылу жүйесіне қосуға рұқсат етілмейді.

6.3.6 Ғимаратта бірнеше дүкен орналасқан жағдайда олардың әрқайсысы үшін сумен жылыту және желдету жүйесінің бөлек тармақтары жобалану керек, сондай-ақ жылу беру шығынының жеке есебін қарастыру керек.

6.3.7 Дүкеннің сауда залына кіре берісінде қысқы кезеңде салқын ауаның және жазғы ыстық кезеңінде жылы ауаның ішке өтуіне кедергі келтіру үшін есептеліп орнатылатын ауамен жылыту шымыл­дығын:

- кіретін есік арқылы бір сағат ішінде өтетін адам саны 250-ден асқан жағдайда;

- бір сағат ішінде кітетін адам санына қарамай, кіру және шығу есіктерінің арасында жапсарлас жұмыс орны орналасқан жағдайда жобалауға рұқсат етіледі

6.3.8 Жүк түсіру бөлмелері қақпаларының ауа­мен жылыту шымылдықтарын сауда ауданы 1500 м² және одан жоғары азық-түлік дүкендерінде, сондай-ақ сауда ауданы 2500 м² және одан артық азық-түлік сатылмайтын дүкендерде жобалау керек.

6.3.9 Бөлмелердегі есеп айырысу темпе­ра­турасы мен ауа алмасу еселігін 13-қосымшаға сәйкес қабылдау керек.

6.3.10 Сауда ауданы 400 м² дейінгі азық-түлік дүкендерінде және азық-түлік сатылмайтын дүкен­дерде табиғи қозғалтқышты желдеткіш жобалауға рұқсат етіледі.

6.3.11 Сауда ауданы 400 м² және одан жоғары дүкендердің механикалық түйсікті желдеткішпен жабдықталған бөлмелеріндегі тарту көлемі толы­ғымен өтелу керек. 

6.3.12 Желдету және баптау жүйелерін есептеу кезінде сауда залдарындағы адамдар санын сауда залының бір адамға шаққандағы ауданы бойынша:

- жиһаз, музыка, аудио-, бейне-, тұрмыстық және ұйымдастыру техникасы, спорт және зергерлік бұйымдар дүкендері үшін - 6 м²;

- өзге де азық-түліктік емес дүкендер, сондай-ақ азық-түлік дүкендері үшін - 5 м² (немесе техно­логиялық тапсырма бойынша)  анықтау керек.

6.3.13 Дүкендердің сауда залдары мен қызмет бөлмелерінің шыныланған ойықтарын батысқа немесе оңтүстік батысқа бағдарлау кезінде терезе немесе бөлме баптағыштарын орнатуды қарастыру керек.

6.3.14 Дүкендердің химиялық, синтетикалық не­месе иісті заттар мен жанғыш сұйықтықтар сату залдарынан басқа сауда залдарында ауаны қайта айналуға рұқсат етіледі, бұл жағдайда сыртқы ауа бір адамға 20 м³ /сағаттан кем болмайтындай берілуі  керек.

6.3.15 Тұрғын үй ғимараттарының немесе өзге функционалдық мақсаттағы ғимараттардың ішіне-жапсарлас немесе жапсарлас салынған дүкендердің желдету жүйелерін бұл ғимараттардың желдету жүйелеріне қосуға рұқсат етілмейді.

6.3.16 Қойма бөлмелерінде, ереже бойынша, дербес ар­налармен желдетудің табиғи жүйесін қарастыру керек.

6.3.17 Отты тежеуші клапандар қондырғысы орнатылған жағдайда қоймалардың сорып желдету жүйесін қолданыстағы нормативтік құжаттарға сәй­кес қосалқы бөлмелердің механикалық желдет­кі­шінің жалпы алмасу жүйесіне қосуға рұқсат етіледі.

6.4 Электртехникалық құрылымдар

6.4.1 Электр желілерінің сұлбалары дүкендердің электр қабылдағыштарын электрмен жабдықтау сенімділігіне ұсынылатын талаптардан шыға отырып жобалануы керек. 

Электрмен жабдықтау сенімділігін қамтамасыз ету дәрежесі бойынша дүкендердің электр қабыл­дағыштары төмендегі санаттарға жатқызылады:

I санат - өртке қарсы құрылғылардың электр қабылдағыштары, 2000 м² артық сауда ауданының күзет дабылдары;

ІІ санат - 2000 м² артық сауда ауданының қалған электр қабылдағыштары, сондай-ақ 250-ден 2000 м² дейінгі саудағы ауданының электр қабыдағыштары;

III санат – 250-ден кем сауда ауданының электр қабылдағыштары.

6.4.2 Дүкендердің электр желілеріне арналған жүктеме есебін қолданыстағы нормативтік құжаттар талаптарына сәйкес орындау керек.

6.4.3 Дүкенде қала желісінен электр энергиясын қабылдауға арналған және электр энергиясын тұтынушылар бойынша таратуға арналған бір ортақ енгізу-тарату құрылғысы (ЕТҚ) немесе басты тарату қалқаны (БТҚ) қарастырылу керек.

6.4.4 IP00 қорғаныш дәрежесімен ЕТҚ немесе БТҚ, ереже бойынша, жабылатын арнайы бөлмеде (электр қалқандарында)  орналастыру керек.

ЕТҚ немесе БТҚ орналастырудың басқа да нұсқаларына рұқсат етіледі: ЕТҚ қорғаныш дәрежесі IP30 төмен емес; құрылғылар мен қалқандарды қызмет көрсетуге оңай жерлерде орналастыру; қорғаныш және басқару аппараттарын металл шкафтарда немесе жабылатын есігі бар құрылыс құрылымдарының қуыстарында; құлыпқа жабы­латын немесе алмалы-салмалы басқару аппарат­тарының тұтқалары.

6.4.5 Электр қалқандарын ылғалды үдерістегі бөлмелердің (пәтер асүйлерінен басқа) бөлмелердің үстінде тікелей орналастыруға рұқсат етілмейді. Электр қалқандарында электрмен жарықтандыру, желдеткіш және плюс 5 °С-тан төмен емес тем­пература қарастырылу керек

6.4.6 Тарату пункттерін, қалқандар мен қал­қан­шаларды жобалау тапсырмасына сәйкес тікелей сауда залдарында орналастыруға рұқсат етіледі. Бұл жағдайларда оларды құрылыс құры­лым­дарының жабылатын есіктері бар қуыстарында орналастыру керек.

6.4.7 Тоңазыту жабдықтарының, жұмыс және апат­тық жарықтандырудың, сөрелерді жарық­тан­ды­рудың, жарнамалар мен иллюминациялардың ЕТҚ және БТҚ қоректену желілерін дербес жобалау керек. 

6.4.8 Өртке қарсы құрылғылар мен күзет дабылының электрқабылдағыштарын қоректен­діру­ді электрмен жабдықтау сенімділігінің санатына қарамастан әр түрді енгізілімдермен қарастыру керек, енгізілім жалғыз болған жағдайда осы енгізілімнен резервті автоматты іске қосудың (РАІҚ) қос желісімен қарастыру керек.

6.4.9 Электр энергиясын күштік тарату қалқан­дарына, электрмен жарықтандыру желілерінің пункт­тері мен топтық қалқаншаларына тарату, ереже бойынша, магистральдық сұлба бойынша жүзеге асырылу керек.

Радиалды сұлбаларды, ереже бойынша, жалпы техно­логиялық мақсаттағы және сенімділіктің І сана­тындағы электр қабылдағыштардың бірлік электр қозғалтқыштарын қосу үшін орындау керек.

6.4.10 Күштік тарату пункттерін, қалқандар мен қалқаншаларды, ереже бойынша, оларға қосылған электр қабылдағыштар орналасқан жерде орнату қажет. 

6.4.11 Магистральдық сұлба бойынша күштік тарату желілеріне әрқайсысының қуаты 3 кВт дейінгі төрттен аспайтын, сондай-ақ әрқайсысының қуаты 5 кВт дейінгі екеуден аспайтын электрқабыл­да­ғыш­тарды қосу керек. Магистральдық сұлба бой­ынша қоректенетін электрқабылдағыштардың бірлік қуа­тының айырмашылығы  25 %-тен артық болмауы керек. Сауда залында касса аппараты екеуден ар­тық болған жағдайда оларды қоректендіру екі желіден жүргізілуі керек. Бір желімен қоректенетін кассалық аппараттар саны шектелмейді.

6.4.12 Дүкендердің сауда залдарында қорғаныш ажыратқыштардың құрылғысы (ҚАҚ) арқылы қосы­латын жинағыш машиналарды қосуға, сондай-ақ электр және радио тауарларды тексеруге арналған қорғаныш шымылдықшалары бар розет­калар орнату керек.

6.4.13 Ауданы 800 м² артық сауда залда­рын­дағы, сондай-ақ өзге де жағдайлардағы жұмыстың жарықтандырылуын басқару жобалау тапсырмасы  бойынша орталықтандырылған қашықтықтан жоба­лану керек.

 

6.4.14 Әр түрлі табиғи жарықтандырылу ай­мақтары бар бөлмелер үшін жұмыстың жарық­тандырылуын басқару шамдалдарды топтап немесе бөлмелердің табиғи жарықтандырылуының өзгеру шамаларына қарай қатарлар бойынша қолмен орындалатын немесе автоматты қосқыштармен және ажыратқыштармен қамтамасыз етілу керек.

6.4.15 Сатылатын тауарларды дайындауға ар­налған қойма бөлмелерін жарықтандыруды бас­қару әрбір жеке бөлме үшін орталықтандырылған қашық­тықтан ажырату мүмкіндігімен жергілікті түрде жоба­лану керек. Жарықтандыруды жергілікті басқару ажыратқыштарын бөлмелерден тыс жанбайтын құрылымдарда орнатып, шкафтарға немесе құры­лыс құрылымдарының қуысында орналастыру керек.

6.4.16 Сауда залдарында, сондай-ақ касса ап­параттарының үстінен апат жағдайында қолда­нылатын жарықтандыру шамдалдарын орнату керек.

6.4.17 Дүкендерде: қалалық телефон байла­ны­сын және радиотрансляцияны, автоматты өрт да­былын (осы нормалардың 4.3.23 т. ескере оты­рып), адамдарға өрт туралы хабар беру жүйелерін (қол­даныстағы нормативтік құжаттар талаптарына сәйкес) қарастыру керек.

Байланыс пен ақпараттың өзге жүйелерін, сон­дай-ақ күзет дабылын жобалау тапсырмасына сәй­кес қарастыруға рұқсат беріледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-қосымша

(міндетті)

 

Бөлшек сауда кәсіпорындарының (дүкендерінің)

негізгі типтерінің  жіктемесі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-қосымша

(ұсынылатын)

 

Дүкендерде сатып алушыларға қосымша қызмет көрсету

элементтерінің (қызмет түрлерінің) тізбесі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-қосымша

(міндетті)

 

Азық-түлік дүкендерінің саудалық емес бөлмелері топтарының 

ең кіші ауданының шекті көрсеткіштері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-қосымша

(міндетті)

 

Азық-түліктік емес дүкендердің саудалық емес бөлмелері топтарының  ең кіші аудандарының  меншікті көрсеткіштері

 

1-кесте

 

 

5-қосымша

(міндетті)

 

Түсіру аймақтарының өлшемі

 

 

 

Ш х Г - түсіру аймағы,

мұнда Ш - шахта енінің ішкі өлшеміне тең өлшем,

           Г - кабина тереңдігінің ішкі өлшемімен салыстырғанда 0,5 м

арттырылған өлшем,

           Г ’’ - кабина тереңдігінің ішкі өлшемі.

Г өлшемі түсіру аймағына жанасып тұрған дәліздердің енін есепке алмай қабылданады.      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-қосымша

(міндетті)

 

Аудандарды есептеу тәртібі

 

1 Бөлшек сауда кәсіпорындарының ауданын есептегенде ҚР ҚНжЕ 2.08.02 - ні басшылыққа алу керек.

2 Егер көрме еденінің белгісі сауда залы еденінен биік болмаса, сауда залынан немесе дүкен қабырғасы жазықтығынан шығып тұрған көше жақтағы көрмелер ауданын сауда залының ауданында есептеу керек. Мұндайда сыртқы қабырға құрылымы шегіндегі көрме ауданы есепке алынбайды.

3 Тауарларды қабылдау, сақтау және дайындау бөлмелерінің ауданында жүк лифтісінің (немесе көтергіштердің) алдындағы түсіру алаңының ауданы есепке алынбайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7-қосымша

(міндетті)

 

Дүкен сауда залдарындағы жабдықтар арасындағы өту жолдарының ені

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8-қосымша

(ұсынылатын)

 

Тапсырыс бөлімі ең кіші ауданының меншікті көрсеткіштері

 

Әрбір  10 м² сауда ауданына

 

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9-қосымша

(ұсынылатын)

 

Кафетерийдің ең кіші ауданының шекті көрсеткіштері

 

 

Әрбір  10 м² сауда ауданына

 

Бөлмелердің атауы	Кафетерийдің ең кіші ауданының меншікті көрсеткіштері, м2
	дүкен көлемі  400 м2 және одан кем	дүкен көлемі  400 м2 артық
Сауда залы	0,3	0,1
Қосалқы бөлмелер	0,15	0,1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10-қосымша

(ұсынылатын)

 

Қосымша қызмет көрсететін бөлмелердің ең кіші ауданы

 

1-кесте

 

Дүкендердің немесе дүкен бөлімдерінің атауы	Қызмет түрі	Ауданы (кем емес), м2
1	2	3
«Маталар»	Маталарды пішу және перделерді тігу	12
«Киім»	Тігін бұйымдарын ұсақ қайта жөндеу	8
«Бас киімдер» «Аяқ киім»	Аяқ киімді және бас киімдерді керу	6
«Балаларға арналған тауарлар» «Универмаг» «Әмбебап дүкен» (супермаркет) Гипермаркет Сауда орталығы	Балалардың бос уақытын ұйымдастыру	15
	Балалардың бесігін сақтау	10
«Универмаг» «Әмбебап дүкен» (супермаркет) Гипермаркет Сауда орталығы	*Аудио-видеожазбалар, оларды таңдау және көру	6
	* Туристік агенттіктер	6
	* Көліктік агенттіктер	6
	Сатып алушылардың демалысын ұйымдастыру	6
«Универсам» (супермаркет) Гипермаркет Сауда орталығы	Тағам өнімдерін дайындау, оларды сату жөніндегі кулинарлық цех	Жиын түріне байланысты
«Универмаг» «Шаруашылық тауарлары» «Құрылыс материалдары» «Жиһаз» Сауда орталығы	* Дүкеннің әр түрлі бөлімдерінен сатып алынған тауарларды пайдалана отырып жөндеу-құрылыс және құрастыру жұмыстарын орындау тапсырыстарын қабылдау	6
Азық-түліктік емес дүкендердің барлық типтері Сауда орталығы	*Жаңа тауарларды көрсету	18
	*Ілеспе тауарларды көрсету және сату	8
	*Бұйымдарды ою	3
	*Сатып алушыларға қызмет көрсету    бюросы	7
	*Кино- және фото өнімдерін жасау  тапсырыстарын қабылдау пункті	3
	Кино- және фото өнімдерін дайындау тапсырыстарын орындау	6
	*Ксерокөшірме	8
	Валюта айырбастау пункті	6
	Келушілерге арналған қоғамдық дәретханалар	осы нормалардың  4.2.8 т. қара
Азық-түлік дүкендердің барлық типтері Сауда орталығы	*Көліктік агенттіктері	6
	*Жаңа тауарларды көрсету	18
	*Ілеспе тауарларды көрсету және сату	8
	*Сатып алушыларға қызмет көрсету    бюросы	7
	*Кино- және фото өнімдерін жасау  тапсырыстарын қабылдау пункті	3
	Валюта айырбастау пункті	6
	Келушілерге арналған қоғамдық дәретханалар	осы нормалардың  4.2.8 т. қара
Ескерту - «*» белгісімен белгіленген қызмет түрлері оқшауланған бөлмелерде немесе сауда залдарының алаңында, қызметтің қалған түрлері тек оқшауланған бөлмелерде жол беріледі

 

 

 

 

 

 

 

 

11-қосымша

(міндетті)

 

Азық-түлік дүкендері бөлмелерінің құрамы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

12-қосымша

(міндетті)

 

Азық-түліктік емес дүкендер бөлмелерінің құрамы

 

1-кесте

 

 

 

 

 

13-қосымша

(міндетті)

 

Дүкендердің бөлмелеріндегі ауаның есептік температурасы

және ауа алмасуының еселігі

 

1-кесте

 

№№ р/с	Бөлмелер	Жылдың суық ке­зеңі үшін ауаның есептік тем­пе­ратурасы, °С	Ауа алмасуының еселігі немесе бөлмелерден шығарылатын ауа мөлшері
			тарту	сору
1	2	3	4	5
1	Дүкендердің ауданы 400 м2 және адан кем сауда залдары:
	азық-түліктік;	16	-	1- ге еселік
	азық-түліктік емес	16	-	1-ге еселік
2	Дүкендердің ауданы 400 м2 артық сауда залдары:
	азық-түліктік;	16	есеп бойынша
	азық-түліктік емес	16	есеп бойынша
3	Шабу бөлмелері	10	3-ке еселік	4-ке еселік
4	Түсіру бөлмелері	10	есеп бойынша
5	Тауарларды сатуға дайындау (жеке бөлмелерге орналастырған кезде), жинақтау, қабылдау бөлмелері	16	2-ге еселік.	1-ге еселік
6	Қоймалар (суытылмайтын):
	нан, кондитерлік бұйымдар;	16	-	0,5-ке еселік
	гастрономия, балық, сүт,   жемістер, көкөністер,   тұздалғандар, шараптар,   сусындар;	8	-	2-ке еселік
	аяқ киім, парфюмерия,   тұрмыстық химия тауарлары,   химикаттар;	16	-	2-ке еселік
	басқа тауарлар	16	-	0,5-ке еселік
7	Жаңа тауарларды көрсету бөлмелері (жеке бөлмеге орналастырған кезде)	16	2-ке еселік.	2-ке еселік
8	Үтіктеу бөлмелері	16	есеп бойынша
9	Қоқыс камералары (жылытылмайтын)	-	-	1-ге еселік
10	Қағаз қалдықтарын механика-ландырылған престеу бөлмелері	16	-	1,5-ке еселік
11	Орау материалдары мен құрал-сай­мандарды сақтауға арналған бөлмелер	16	-	1-ге  еселік
12	Айырбастау қорының контейнерлерін сақтау	-	-	1-ге еселік
13	Ыдыстарды сақтау	8	-	1-ге еселік
14	Жинау құрал-саймандарын, жуу құрал­дарын сақтау	16	-	1,5-ке еселік
15	Іш киімдер	18	-	0,5-ке  еселік
16	Шеберханалар, зертханалар	18	2-ге еселік	2-ке еселік
17	Суыту камералары:
	ет, жартылайфабрикаттар, гастрономия
	балық	-2	-	-

1-кестенің жалғасы